چرا باید از خدا حیا کنیم؟

ج: امام سجاد علیه السلام در این زمینه می‌فرمایند: «خَفِ اللَّهَ جَلَّ ذِكْرُهُ لِقُدْرَتِهِ‏ عَلَيْكَ‏، وَ اسْتَحْيِ مِنْهُ لِقُرْبِهِ مِنْكَ»،[2]؛ «از خدا بیم داشته باشد جون او بر تو تواناست، و از او حیا کن چون به تو نزدیک است.»

2- خداوند در آشکار و نهان، انسان را می‌بیند.

حیا کردن از خدا مانند حیا از مردم نیست. چون حیا از مردم در جایی است‌که در منظر آن‌ها باشد. و لذا در جایی‌که کسی نیست، چه بسا همان کار خلاف را انجام می‌دهد. ولی در مورد خدا، آشکار و نهان یکسان است. و در نتیجه باید در همه حال از خداوند در قبال کارهای زشت و قبیح حیا نمود.

امام موسی بن جعفر علیه السلام در این رابطه می‌فرمایند:

«فَاسْتَحْيُوا مِنَ‏ اللَّهِ‏ فِي سَرَائِرِكُمْ كَمَا تَسْتَحْيُونَ مِنَ النَّاسِ فِي عَلَانِيَتِكُم‏»،[3]؛ «از خدا در خفا و سرّتان حیا کنید، همان‎طور که در آشکار و علن، از مردم حیا می‌کنید.» یعنی همان‌طور که کار زشت و خلاف را جلوی مردم  انجام نمی‌دهید، در برابر خدا حتی در نهان و تنهایی و جایی‌که کسی نیست هم همان‏‌طور باشید.

ج: عظمت و حضور دائمی حق تعالی

ما در باب اعمال میان انسان‏‌ها فرق می‎گذاریم؛ مثلاً از عده‌ای به‌خاطر جایگاهشان، خیلی شرم نمی‏‌کنیم. چون جایگاه زیاد مهمّی برایشان قائل نیستیم. مثلاً می‏‌گوییم فلانی خودمانی است، و چه بسا کارهایی را در جلوی روی او انجام دهیم که درست نبوده و حاضر نیستیم جلوی همه آن کارها را انجام دهیم. در حالی‌که اگر شخص بزرگی حاضر باشد که ما با او رو در بایستی داشته باشیم این کار را نمی‎کنیم.

و یا مثلاً بین کسی‌که تنها گاهی اوقات، چشممان به او می‌افتد، با کسی‌که هر روز و هر شب با او برخورد می‎کنیم، فرق می‌گذاریم. در مورد اوّلی می‌گوییم: شاید دیگر همدیگر را نبینیم و چه بسا در مقابل او شرم و حیا نداشته باشیم. در حالی‌که همان شخص، نسبت به کسی‌که همیشه همراه انسان است، شرم و حیا به‌خرج خواهد داد.

حال اگر با فرد شایسته‌ و عظیمی‌که هر روز هم با او سر و کار داشته باشیم، روبرو شویم، طبیعتا مراقبت خیلی بیشتر خواهد شد. و انسان شرم می‎کند که عمل بدی در مرئَی و منظر او انجام دهد.

 اتفاقا در رابطه با حق‌تعالی، هم عظمت و بزرگی غیر متناهی و هم حضور دائمی او را داریم. لذا لزوم حیا در مقابل حق‌تعالی امری اجتناب ناپذیر خواهد بود.

پیامبر گرامی اسلام صلّی الله علیه و آله و سلّم در بیانی شریف به این دو مقوله اشاره می‌فرمایند: «اسْتَحْیِ مِنَ اللَّهِ اسْتِحْیَاءَکَ مِنْ صَالِحِی جِیرَانِک‏»،[4]؛ «از خدا حیا کن، همان‌طور که از همسایه‎ای‌که جایگاه رفیعی نزد تو دارد و از شایستگان است خجالت می‏‌کشی و حیا می‌کنی» 

حضرت در این بیان، سطح مطلب را پایین آورده است تا شاید ما از خدا خجالت بکشیم. و فرموده همان‎طور که از همسایه شایسته‎ات خجالت می‎کشی و جلوی روی او هر کاری را انجام نمی‎دهی، از خدا هم خجالت بکش!

د: بالاترین حیا

حیا اقسامی دارد. مانند حیا از مردم، خود، ملائکه، اولیاء الهی، خدا. ولی در این میان بالاترین آن‌ها حیا نمودن از حق‌تعالی است.

امیر المومنین علیه السلام در این زمینه می‌فرمایند: «أَفْضَلُ‏ الْحَيَاءِ اسْتِحْيَاؤُكَ مِنَ اللَّه‏»،[5]؛ «با فضیلت‎ترین حیاها، حیای از خداوند است.»

 بنابراین خداوند ناظر و شاهدی است‌که هیچ‌‏گاه از انسان جدا نمی‎شود، او نزدیکی است‌که نزدیک‎تر از او متصور نیست، بزرگی است‌که کسی بزرگ‎تر از او نیست،مطّلعی است‌که  وجودی مطّلع‎تر از او نیست،به‌نحوی‌که به تمام شراشر وجودی انسان از درون و بیرون، احاطه دارد، عالمی است‌که آشکارا و نهان، برای او معنا ندارد. لذا شایسته است‌که انسان از چنین وجودی در مقابل کارهای زشت، حیا کند و شرم داشته باشد.