فروعات مسئله
احکام خمس
س204: آیا پرداخت خمس واجب فوری است؟ (یعنی اگر شخص، سر سال خمسی، خمس اموالش را جدا نموده باشد، آیا لازم است همان وقت آن را به مرجع خود تحویل دهد یا این‌كه فاصله بین جدا كردن و پرداخت كردن اگر متعارف باشد، اشكال ندارد؟
ج) پرداخت خمس فوريّت دارد و اگر پرداخت فوری مشکل است می‌تواند تا زمان امکان پرداخت، از طريق تماس تلفنی اجازه بگيرد.
س205: تأخیر پرداخت خمس تا سال آینده چه حکمی دارد؟
ج) تأخير پرداخت خمس از سال خمسی به سال ديگر جايز نيست، هرچند هر وقت آن را بپردازد ادای بدهی حاصل میشود.
س206: آیا به خمسی که با تأخیر پرداخت شود جریمه تعلّق میگیرد؟
ج) اگر خمس سال قبل از درآمد سال جديد پرداخت شود، واجب است که خمس درآمد سال جديد نيز پرداخت شود.
س207: آیا بعد از رسیدن سال خمسی می‌توان خمس را از منفعت استثنا نمود و تا مدت كوتاهی (مثلاً دو هفته) كه نماینده را ببیند نزد خود نگه‌دارد؟
ج) بايد سر سال بپردازيد مگر دسترسی نداشته باشيد و جدا ساختن، مجوّزی برای تأخير در پرداخت خمس نمی‌شود.
س208: اینجانب در ابتدای سال خمسی خمس خود را كنار گذاشته ولی مقداری از آن را استفاده كردم به این شرط كه بعداً سر جایش بگذارم. آیا این حبس حساب میشود اگر حبس حساب میشود وظیفه من چیست؟
ج) بطور کلّی تکليف به ادای خمس با کنار گذاشتن ساقط نمی‌شود، بنابراين تصرّف در آن مال کنار گذاشته شده حکم تصرّف در بقيه درآمد را دارد و بايد در سر سال خمسی مقدار خمس را به ولیّ امر خمس و يا نماينده او در امر وجوهات پرداخت نموده و يا کسب مهلت نمايد.
س209: سال گذشته مقداری پول جهت خمس جدا كرده بودم تا در قم به دفتر مقام معظم رهبری بدهم ولی در شهرستان بابت معامله‌ی خانه به عنوان بیعانه به بنگاهی پرداختم حال آیا این پول عین پول غیر مخمّس بوده و این معامله با این وصف به اجازه معظم له نیازمند است.
ج) جدا نمودن مبلغی به عنوان خمس اموال تا به مرجع يا نماينده او پرداخت نشده، خمس محسوب نمی‌شود.
س210: كسی كه سال خمسی‌اش نزدیك است و یك‌باره پول هنگفتی كه مورد نیاز است بدست می‌آورد (از محل کسب و رهن منزل) آیا برای این پول می‌تواند یك سال خمسی جدا در نظر بگیرد یا باید در پایان همان سال خمسش را بدهد؟
ج) با مجموع درآمد همان سال روی هم حساب میشود و در زائد بر مؤونه خمس دارد، ولی پول بابت رهن منزل اگر منزل خود را اجاره داده و از مستأجر پولی به اسم رهن گرفته، آن پول در واقع قرض است و خمس ندارد.
س211: آیا کسی که برای هر یک از درآمدهای خود سال خمسی جداگانهای قرارداده، جایز است خمس سودی را که سر سال خمسی آن رسیده، از سودهای دیگری که سال بر آنها نگذشته است، بپردازد؟ در صورتی که بداند این درآمدها به طور کامل تا پایان سال باقی میمانند و چیزی از آنها صرف مؤونه نمی‌شود، چه حکمی دارد؟
ج) هرگاه بخواهد خمس منفعت يک کسب را از درآمد کسب ديگر بپردازد، بايد خمس مبلغ پرداختی را نيز بپردازد و درآمدهايی که چيزی از آن به مصرف هزينه‌‌های زندگی نمیرسد، مخير است بين اينکه خمس آن را هنگام حصول آن بپردازد يا تا رسيدن سال خمسی، صبر کند.
س212: آیا انسان می‌تواند خودش خمس مالش را حساب نموده و سپس آنچه را بر او واجب است به وکلای جنابعالی بپردازد؟
ج) اشکال ندارد.
س213: فردی ملکی (خانه یا زمین) دارد که خمس به آن تعلّق گرفته است، آیا می‌تواند خمس آن را از درآمد سال بپردازد؟ یا اینکه واجب است اول خمس سود را بدهد و سپس خمس ملک را از سود مخمّس پرداخت کند؟
ج) اگر بخواهد خمس آن را از درآمد سال بپردازد، واجب است که خمس آن را هم بپردازد.
س214: سال قبل اقدام به محاسبه اموالم و تعیین سال خمسی برای خودم نمودم، در آن زمان نود و هشت رأس گوسفند که خمس آنها داده شده بود و همچنین مقداری پول نقد و یک موتورسیکلت داشتم. گوسفندان من براثر فروش تدریجی آنها کم شده، ولی پول نقدم زیاد شده است. در حال حاضر شصت رأس گوسفند و مقداری پول نقد دارم، آیا پرداخت خمس این پول بر من واجب است یا اینکه فقط باید خمس مقدار زیادی آن را بدهم؟
ج) اگر مجموع قيمت گوسفندهای موجود با اموال نقدی که داريد، بيشتر از مجموع قيمت نود و هشت رأس گوسفند با پول نقدی باشد که قبلاً خمس آن را پرداخت کرده‌ايد، مقدار زائد خمس دارد.
س215: اگر فردی با دریافت هر درآمدی خمس آن را بپردازد آیا اگر با آن پول وسایل زندگی مانند خوراک و پوشاک و کتاب و... تهیه کند، در صورتی که از سال بگذرد به آنها خمس تعلّق میگیرد یا خیر؟
ج) خمس تعلّق نمیگيرد.
س216: من دو سال پیش وامی به مبلغ پنج میلیون تومان گرفتم و با آن سهام خریدم ولی پس از خرید ارزش سهام کاهش یافت و حدود سه میلیون تومان گشت و اقساط وام هم تمام شد حالا سؤال این است که من باید خمس پنج میلیون را بدهم یا ۳ میلیون؟
ج) خمس سه ميليون کفايت می‌کند.
س217: روش محاسبه خمس اینجانب تاكنون به صورت زیر بوده است: ابتدای سال خمسی را اولین درآمد مشخص نمودم سپس هرسال آنچه موجودی ریالی و خوراكی و ... مصرف نشده بود محاسبه و با موجودی سال گذشته مقایسه می‌نمودم و آنچه اضافه شده بود خمس آنرا پرداخت می‌نموده‌ام آیا این روش صحیح بوده است یا نه؟
ج) روش مذكور در صورتی كه موجودی‌های گذشته نمانده و مصرف شده باشد، صحيح نيست و بايد تمام موجودی بدون كسر چيزی محاسبه شود.
س218: برای پرداخت خمس نمی‌خواهم منتظر بمانم كه ملك بفروش برود الان یك قسمت از ملك را می‌خواهم خمس بدهم در زمان فروش ملك، قیمت افزایش یافته، ملك واگذارشده بابت خمس را به چه نرخی حساب كنم؟
ج) میتوانيد خود زمين را با اجازه ولیّ خمس به قيمتی که فعلاً می‌خرند بابت خمس حساب کنيد.
س219: اگر شخص چکی صادر کند که موعد آن همان روز سال خمسی است، باید مبلغ چک را در محاسبه میزان خمس کدام سال وارد نماید؟
ج) اگر بابت بدهی مؤونه همان سالِ درآمد باشد، می‌تواند استثناء کند.
س220: اگر شخصی در اثناء سال خمسی از دنیا برود تخمیس ربح بین سال با وجود داشتن صغار واجب است یا نه؟
ج) همان موقع مرگ، آخر سال او محسوب میشود و بايد خمس درآمد آن سال پرداخت شود.
س221: خواهشمندیم آسان‌ترین راه ممکن برای پرداخت خمس توسط صاحب مغازه را بیان فرمایید.
ج) هر چه کالا و پول نقد دارد، در سر سال خمسی حساب کرده و قيمت‌گذاری می‌کند و سپس مجموعه آن را با سرمايه اصلی میسنجد، اگر چيزی اضافه بر سرمايه موجود باشد، سود محسوب میشود و به آن خمس تعلّق میگيرد.
س222: تعیین قیمت کالاهای موجود در مغازه، هنگام حساب سال خمسی، مشکل است، چگونه باید آن را حساب کرد؟
ج) تعيين قيمت اجناس موجود در مغازه به هر صورت ممکن هرچند با تخمين، برای محاسبه درآمد سال که بايد خمس آن پرداخت شود، واجب است.
س223: من صاحب مغازهای هستم که هر سال پول نقد و جنس‌های خود را محاسبه می‌کنم و چون بعضی از کالاها تا آخر سال خمسی فروخته نمی‌شود، آیا پرداخت خمس آن در آخر سال و قبل از فروش واجب است یا اینکه باید بعد از فروش، خمس آنها پرداخت شود؟ اگر خمس کالا را بدهم و سپس آن را بفروشم، چگونه باید در سال آینده محاسبه کنم؟ و اگر آن را به فروش نرسانم و قیمت آن تغییر کند، چه حکمی دارد؟
ج) کالايی که تا سر سال فروخته نشده و مشتری برای خريد آن پيدا نشده است، در حال حاضر پرداخت خمس افزايش قيمت آن واجب نيست بلکه سود حاصل از فروش آن در آينده از سود سال فروش محسوب میشود، ولی کالايی که افزايش قيمت پيدا کرده و کسی هست که در طول سال آن را بخرد، ولی شما برای اينکه سود بيشتری ببريد، آن را تا پايان سال نفروختهايد، بايد با رسيدن سال خمسی، خمس افزايش قيمت آن را بپردازيد، و در اين صورت آن کالا به قيمتی که در سر سال خمسی ارزيابی شده و خمس افزايش قيمت آن پرداخت شده، در سال آينده استثناء میشود.
س224: كاسبی هستم كه نزدیك یك سال و سه ماه هست كه كسبم را شروع كرده‌ام. چندین سؤال پیرامون مسأله خمس داشتم: 1. آیا به جنسی كه یك سال است خریداری نموده و در انبار مانده و فروش نرفته است و به قولی بنجل شده و باید حتی زیر قیمت خرید رد شود و در واقع ضرر كاسب محسوب میشود هم خمس تعلّق میگیرد؟ 2. آیا اگر امروز جنسی را خریداری نموده و فردا سال خمسی من باشد به این جنس خمس تعلّق میگیرد یا باید یك سال بگذرد؟ 3. اگر جنس به صورت چكی مثلاً پول آن برای شش ماه دیگر باشد چطور؟ در واقع سرمایه از آن كس دیگری باشد؟ 4. اگر خمس اصل سرمایه را داده باشم مثلاً اصل سرمایه 10 میلیون باشد و پول آن یا هدیه باشد یا خمس آن را پرداخت كرده باشم و در گردش باشد باز هم به اجناسی كه سر سال خمسی باقی می‌ماند خمس تعلّق میگیرد؟
ج1) اگر از درآمد کسب خريداری شده باشد، سر سال خمسی به قيمتی که امکان فروش دارد، خمس دارد. ج2) اگر از درآمد کسب خريداری شده، سر سال خمسی بايد خمس آن را بپردازيد. ج3) اگر تمام پول آن تا سر سال خمسی پرداخت نشده باشد، خمس ندارد وگرنه به مقداری که پرداخت شده است، خمس دارد. ج4) در فرض سؤال تا حد 10 ميليون خمس به آن تعلّق نمیگيرد.
س225: اگر مالی که خمس ندارد مانند جایزه و مانند آن، با سرمایه مخلوط شود، آیا در پایان سال خمسی جایز است که آن را از سرمایه استثنا کرد و سپس خمس بقیه اموال را پرداخت؟
ج) استثنای آن اشکال ندارد.
س226: سه سال پیش مغازهای را با مالی که خمس آن پرداخت شده، افتتاح کردم و سر سال خمسیام هم پایان سال شمسی یعنی شب عید نوروز است، و تاکنون هرگاه سر سال خمسیام رسیده، مشاهده کرده‌ام که همه سرمایهام به صورت قرض بر عهده مردم است و در عین حال خودم هم مبلغ زیادی بدهکارم. امیدواریم ما را نسبت به تکلیف‌مان راهنمایی فرمایید.
ج) اگر سر سال خمسی چيزی از سرمايه و سود نزد شما نباشد و يا چيزی بر سرمايه شما افزوده نشده باشد، پرداخت خمس بر شما واجب نيست و طلبه‌ای شما که ناشی از فروش نسيه کالا به مردم است، جزء درآمد سالی محسوب میشود که آنها را دريافت می‌کنيد.
س227: من مالک مالی هستم که مقداری از آن نقد و مقدار دیگر به صورت قرض الحسنه نزد بعضی از افراد است و از طرفی به علت خرید زمین مسکونی مقروض هستم و باید یکی از چکهای آن را چند ماه دیگر بپردازم، آیا جایز است بدهی زمین را از مبلغ مذکور (نقد و قرض الحسنه) کم کنم و خمس باقی‌مانده را بپردازم؟ همچنین آیا زمینی که برای سکونت خریداری شده، خمس دارد؟
ج) مالی که از درآمد سال به بعضی افراد قرض دادهايد، اگر تا سر سال خمسی قابل وصول نباشد، پرداخت خمس آن تا وصول نشده است، واجب نيست و اموالی که از درآمد سال در دست شماست جايز است که از آن، قبل از رسيدن سر سال خمسی، بدهی خود را که مهلت آن چند ماه ديگر می‌رسد، بپردازيد، ولی اگر در اثنای سال آن را در ادای قرض مصرف نکنيد و سر سال خمسی شما برسد، نمیتوانيد قرض خود را از آن مبلغ استثنا کنيد، بلکه واجب است خمس همه آن را بپردازيد. ولی اگر بنا داريد تمام يا قسمتی از آن را در آينده نزديک صرف ادای بدهی خود نماييد و چنانچه بخواهيد خمس آن را بپردازيد، باقی‌مانده برای ادای بدهی کافی نيست و از اين بابت در زحمت و مشقت قرار میگيريد، در اين صورت پرداخت خمس آنچه را که میخواهيد صرف ادای بدهی نماييد، واجب نيست. اما زمينی که برای سکونت مورد نياز از درآمد بين سال تهيه میشود، خمس ندارد.
س228: شخصی حساب سال برای خمس نداشته و اکنون تصمیم گرفته است که حساب سال داشته باشد، وی که از ابتدای ازدواج تا به حال بدهکار بوده است، خمس خود را چگونه محاسبه کند؟
ج) اگر از گذشته تا به حال درآمدی بيشتر از مخارج زندگی نداشته، نسبت به گذشته چيزی بر عهده او نيست.
س229: اگر کسی سر سال خمسی‌اش رسید، از طرفی مالش مخلوط به حرام بود و منفعت کسب هم داشت و نیز می‌خواهد که مقداری از اموالش را راس المال تجارت برای کارهای دیگر قرار دهد آیا این فرد باید این اموال را 3 بار تخمیس کند؟
ج) يک خمس برای مخلوط به حرام بودن بدهد و يک خمس هم برای درآمد سال که از مخارج اضافه آمده است، و اگر پس از تخميس همين مال مخمّس را رأس‌‌المال قرار دهد، خمس ندارد.
س230: آیا میشود خمس مواد خوردنی را به صورت پول حساب كرد و داد یا باید مثلاً همان برنج را داد؟
ج) مانع ندارد و لازم نيست که خمس از عين مال پرداخت شود.
س231: اینجانب در محاسبات خمس سال گذشته، مبلغی را بدهکار شدم و در طول سال، مقداری از آن بدهی را پرداخت کرده‌ام. آیا باقی‌مانده بدهی فوق جزء مؤونه محسوب میشود یا خیر؟
ج) آن بدهی جزء مؤونه سال جديد محسوب نمی‌شود. و بايد خمس هر مقدار از درآمد خود را كه صرف ادای خمس سال قبل كرده‌ايد پرداخت نمائيد.
س232: آیا اگر كسی مقداری پول در حساب قرض‌الحسنه داشته باشد و خمس به او تعلّق بگیرد ولی به آن پول دست نزند و از پولی كه نزد خودش است بخواهد خمس آن را بدهد، وظیفه‌اش چیست؟
ج) اگر آن پول هم از درآمد است، بايد خمس آن را نيز محاسبه كند و سپس بدهی مربوط به خمس را ادا نمايد.
س233: فردی برای اولین بار می‌خواهد خمس اموالش را حساب کند، خانه مسکونی که نمیداند با چه مالی آن را خریده، چه حکمی دارد؟ در صورتی که بداند آن را با مالی که چند سال پس‌‌انداز شده، خریده است، حکم آن چیست؟
ج) خانه مسکونی يا ساير لوازم زندگی را اگر احتمال میدهد که با مالی که شرعاً متعلّق خمس نبوده (مانند ارث يا هبه) خريده باشد چيزی از بابت خمس آن بر او نيست، ولی اگر يقين دارد که آن را با درآمد کسب خود خريده است، ليکن نمیداند که آيا درآمد کسب را در بين سال صرف خريد آن کرده است يا پس از پايان سال و پيش از پرداخت خمس درآمد، بايد با يکی از وکلای ما مصالحه نمايد و اگر يقين دارد خانه را از درآمد کسبی که چند سال پس انداز کرده است پيش از پرداخت خمس آن خريده است، بايد خمس آن درآمد پس انداز شده را بپردازد. و در مورد تنزّل ارزش پول احوط مصالحه با حاکم شرع است.
س234: در محاسبه خمس سالانه خود به نتیجه رسیده بودم که بایستی مبلغی را بابت خمس پرداخت نمایم و پرداخت نمودم و از آن بابت 4 برابرهمان مبلغ را بعنوان مال مخمّس جدا و در حساب قرض الحسنه نگهداشته‌ام. در رسیدگی و کنترل سال بعد متوجه شدم که سال قبل واجد شرایط پرداخت خمس نبوده‌ام. با عنایت بمراتب فوق الذکر و خمس پرداخت شده آیا وجه در نظر گرفته و جدا شده بعنوان مال مخمّس محسوب میشود یا خیر؟
ج) آنچه پرداخت کرده‌ايد بابت خمس حساب نمی‌شود و آنچه باقی مانده تا سر سال خمسی بعد اگر مشمول خمس بوده، بايد خمس آن را بپردازيد و پرداخت قبلی در فرض سؤال کفايت از پرداخت فعلی نمی‌کند.
س235: آیا مبلغی را که به عنوان خمس مالی که متعلّق خمس نبوده، پرداختم، می‌توانم بابت خمس مالی که فعلاً بدهکارم، حساب کنم؟
ج) اگر در مصارف شرعی آن مصرف شده، بابت ادای بدهی کنونی شما از خمس محسوب نمی‌شود.ولی اگر عين آن موجود باشد میتوانيد آن را مطالبه نماييد.
س236: در صورتی كه شخصی خمس اضافه در سال مالی پرداخت كرده است، آیا می‌تواند در سال‌های بعد آن مبلغ را بابت خمس حساب نماید؟
ج) اگر پول پرداختی بابت خمس اضافی، در دست گيرنده در سال بعد موجود نباشد، نمی‌تواند آن را بابت بدهی خمس سال آينده حساب نمايد.
س237: آیا می‌توان با نیت پولی را که هنوز سال خمسی آن نرسیده با پولی که خمس داده شده است عوض کرد؟
ج) در هر صورت اگر پولی که خمس آن داده نشده تا سر سال خمسی باقی بماند متعلّق خمس است.
س238: اگر صاحب مغازهای نداند که مشتری که با او معامله می‌کند، خمس مالش را پرداخته است یا خیر، آیا دادن خمس آن اموال بر او واجب است؟
ج) چيزی برعهده او نيست و وظيفهای هم نسبت به فحص ندارد.
س239: اگر در چیزی شک داشته باشیم که خمس آن را دادهایم یا خیر، ولی ظنّ غالب به پرداخت خمس آن باشد، وظیفه ما چیست؟
ج) اگر مشکوک از چيزهايی باشد که خمس به آن تعلّق گرفته است، تحصيل يقين به پرداختِ خمس آن واجب است.
س240: من به توفیق خداوند هر سال خمس اموالم را میپردازم، ولی در طی سال‌هایی که اقدام به محاسبه خمس اموالم کرده‌ام، همیشه در حساب آنها شک داشتهام، این شک چه حکمی دارد؟ آیا واجب است امسال همه اموال نقد خود را حساب کنم یا اینکه به شک در این مسأله اعتنا نمی‌شود؟
ج) اگر در صحّت حساب خمس منفعت کسب سال‌های گذشته شک داشته باشيد، به آن اعتنا نمی‌شود و پرداخت مجدد خمس بر شما واجب نيست. ولی اگر در منفعت کسب شک داشته باشيد که آيا جزء منفعت کسب سال‌های قبل است که خمس آن پرداخت شده، يا جزء منفعت کسب امسال است که خمس آن داده نشده، بر شما واجب است که احتياطاً خمس آن را بپردازيد، مگر اينکه احراز کنيد که خمس آن را قبلاً پرداختهايد.
س241: اگر در حساب پس‌‌انداز (بدون سود)، مثلاً 1000 تومان مبلغ مخمّس داشته باشیم و پس از آن، 500 تومان غیر مخمّس هم بر مبلغ قبلی بیفزاییم، در صورتی كه در طول سال مقداری از آن پول برداشت كنیم، آیا در پایان سال خمسی لازم است تا خمس مجموع را محاسبه كنیم یا این كه تنها لازم است خمس مقدار اضافه را که باقی‌مانده است، پرداخت نماییم؟
ج) اگر مالی كه خمس آن داده شده، در سال جديد مصرف نشود و باقی بماند، دوباره خمس ندارد، و اگر درآمد آن سال به‌طور مشترک با مال مخمّس در مؤونه سال مصرف شود، واجب است كه خمس باقی‌مانده در پايان سال به نسبت غير مخمّس به مخمّس پرداخت شود.
س242: پس از پرداخت خمس در فروردین امسال مبلغ 5500000 ریال در حساب اینجانب باقی ماند، به مرور حقوق ماه‌‌های بعد هم اضافه شده به‌طوری که پول خمس داده شده و نشده باهم مخلوط شده است. وظیفه من در هنگام هزینه کردن این پول‌ها چیست؟
ج) با نيّت خود میتوانيد مشخص كنيد كه پول مخمّس را از حساب خود دريافت می‌كنيد يا پول مربوط به حقوق سال جديد را.
س243: مالی متشکل از هدیه عروسی و وام ازدواج و حقوق شخص است اگر از کل پول به اندازه خود وام و هدیه مانده باشد آیا به آن خمس تعلّق میگیرد؟
ج) واجب است که خمس مبلغ باقی‌مانده را به نسبت مال غير مخمّس به مخمّس، بپردازد. مگر اين‌كه هنگام برداشت به قصد حقوق برداشت كرده باشد.
س244: اگر شخصی پس‌‌اندازی داشته باشد که مخلوطی از مال مخمّس و غیر مخمّس است و گاهی از آن برای مخارج خود برداشت کرده و گاهی هم به آن اضافه می‌کند. با توجه به اینکه مقدار مال مخمّس معلوم است، آیا پرداخت خمس مجموع مبلغ باقی‌مانده واجب است یا اینکه باید فقط خمس مال غیر مخمّس را بدهد؟
ج) واجب است که خمس مبلغ باقی‌مانده را به نسبت مال غير مخمّس به مخمّس، بپردازد.
س245: طبق فتوای جنابعالی تفکیک مال مخمّس و غیرمخمّس موجود در یک حساب بانکی واحد با نیت میسر است آیا نیت کلی برای این امر کفایت می‌کند؟ مثلاً فردی مایل است که اموال مخمّس به حال خود باقی مانده و در طول سال تنها از در آمد جاری استفاده کند. ولی به طور موردی در برداشت‌ها این امر را نیت نکرده است. در این شرایط تکلیف شرعی چگونه است؟
ج) چنانچه ابتداءً نيّت کند که هر چه از بانک برداشت می‌کند از اموال غير مخمّس باشد، مادامی که خلاف آن را قصد نکرده لازم نيست به‌طور موردی در هر مرتبه چنين نيتی داشته باشد.
س246: مقصود از سال خمسی چیست و چگونه سال خمسی قرار می‌دهند؟
ج) سال خمسی، قراردادی نيست بلکه يک امر قهری و واقعی است(1) يعنی تاريخ دريافت اولين درآمد، ابتدای سال خمسی شما بوده و در هر سال همان روز سر سال خمسی شماست و آنچه از درآمد بين سال در زندگی مورد نياز و در حدّ شأن صرف شده، خمس ندارد و آنچه تا سر سال خمسی باقی مانده به اضافه جنس‌های مصرفی از قبيل برنج، نخود و امثال آن که تا آخر سال مصرف نشده و چيزهای خريداری شده که مورد نياز نبوده يا بيش از حدّ شأن بوده، متعلّق خمس هستند؛ البته مهريه، ارث، هديه، عيدی و پاداش، خمس ندارد با اين وجود اگر در محاسبه خمس مشکلی داريد میتوانيد به دفتر يا يکی از نمايندگان مجاز مقام معظم رهبری «دام ظله» در امر وجوهات مراجعه و محاسبه نماييد. (1) معنای جمله مذکور اين است که ابتدای سال خمسی با تعيين از جانب مكلّف مشخص نمی‌شود، بلكه يك امر واقعی است كه برای كسی كه شغل او كاسبی است با شروع كاسبی و برای كشاورز با رسيدن وقت برداشتِ محصول و برای كارگر و كارمند با دستيابی به اولين درآمد، آغاز میشود.
س242: اگر در حساب پس‌‌انداز (بدون سود)، مثلاً 1000 تومان مبلغ مخمّس داشته باشیم و پس از آن، 500 تومان غیر مخمّس هم بر مبلغ قبلی بیفزاییم، در صورتی كه در طول سال مقداری از آن پول برداشت كنیم، آیا در پایان سال خمسی لازم است تا خمس مجموع را محاسبه كنیم یا این كه تنها لازم است خمس مقدار اضافه را که باقی‌مانده است، پرداخت نماییم؟
ج) اگر مالی كه خمس آن داده شده، در سال جديد مصرف نشود و باقی بماند، دوباره خمس ندارد، و اگر درآمد آن سال به‌طور مشترک با مال مخمّس در مؤونه سال مصرف شود، واجب است كه خمس باقی‌مانده در پايان سال به نسبت غير مخمّس به مخمّس پرداخت شود.
س248: سر سال خمسیام را اول ماه سوم سال گذشته قرار دادهام و در همین تاریخ برای محاسبه خمس سود حساب بانکیام مراجعه کردم، آیا این روش برای حساب سال مالی درست است؟
ج) ابتدای سال خمسی شما، روزی است که برای اولين بار سود قابل دريافت برای شما حاصل شده است، و تأخير ابتدای سال از آن روز برای شما جايز نيست.
س247: تعیین ابتدای سال برای پرداخت خمس چگونه است؟
ج) شروع سال خمسی نياز به تعيين از سوی خود مکلف ندارد، بلکه قهراً بر اساس چگونگی حصول درآمد سالانه متعيّن میشود. بنابراين ابتدای سال خمسی امثال کارگران و کارمندان از اولين روز امکان دريافت اولين درآمد از درآمدهای کار و کارمندی است، و سال خمسی تجّار و مغازه‌داران از تاريخ شروع به خريد و فروش و سال خمسی امثال کشاورزان از تاريخ برداشت اولين محصول کشاورزی سال شروع میشود.
س249: کسی که اطمینان دارد به اینکه چیزی از درآمد سالانهاش تا پایان سال باقی نمیماند، بلکه تمامی درآمد و منفعت او در خلال سال خرج هزینه‌‌های زندگی او میشود، آیا واجب است برای خود سال خمسی تعیین کند؟ کسی که بر اثر اطمینان به اینکه چیزی از درآمدش زیاد نمیاید، سال خمسی تعیین نکرده، چه حکمی دارد؟
ج) ابتدای سال خمسی با تعيين از جانب مکلّف مشخص نمی‌شود، بلکه يک امر واقعی است که برای کسی که شغل او کاسبی است با شروع کاسبی و برای کشاورز با رسيدن وقت برداشتِ محصول و برای کارگر و کارمند با دستيابی به اولين درآمد، آغاز میشود. حساب سر سال خمسی و محاسبه درآمد سالانه واجب مستقلی نيست، بلکه راهی برای شناخت مقدار خمس است و وقتی محاسبه واجب میشود که بداند خمسی به او تعلّق گرفته، ولی مقدار آن را نمیداند و اگر از منفعت کسب چيزی نزد او نماند و همه آن در مؤونه زندگی مصرف شود، خمس هيچ‌کدام از آنها بر او واجب نيست.
س250: آیا ابتدای سال مالی همان ماه اول کار است یا اولین ماهی که حقوق دریافت می‌کند؟
ج) شروع سال خمسی حقوق بگيران اعم از کارگران و کارمندان و غيره همان روز اولی است که مزد يا حقوق خود را دريافت میکنند و يا میتوانند دريافت نمايند.
س251: آیا تاریخ گرفتن اولین چك را باید برای سال خمسی در نظر گرفت یا تاریخ نقد شدن آن را؟
ج) سال خمسی زمانی است که امکان دريافت وجه باشد.
س252: آیا سال خمسی باید شمسی باشد یا قمری؟
ج) مکلّف در اين مورد مخيّر است.
س253: شخصی میگوید که سر سال خمسی‌اش ماه دهم سال بوده است، ولی بر اثر فراموش کردن آن، قبل از پرداخت خمس در ماه دوازدهم برای خانهاش فرش و ساعت و موکت خریده است و در حال حاضر تصمیم گرفته که سال خمسی‌اش را به ماه رمضان تغییر دهد، نظر شریف حضرتعالی راجع به سهم امام و سادات کالاهای مذکور چیست؟
ج) تقديم و تأخير سال خمسی جايز نيست مگر با اجازه ولی امر خمس و بعد از حساب مدت گذشته و مشروط است به اينکه موجب وارد شدن ضرر به صاحبان خمس نشود، و در مورد اجناسی که پول پرداختی بابت خريد آن از درآمد سال قبل بوده است، بايد خمس آن پول‌ها پرداخت شود.
س254: قصد دارم به محض کسب هر گونه درآمد خمس آن را پرداخت نمایم تا نیاز به تعیین سال خمسی و محاسبه اموال باقی‌مانده نباشد آیا این کار صحیح است و کفایت از خمس می‌کند؟
ج) مانع ندارد ولی چون ممکن است در پرتو چنين محاسباتی بخاطر کثرت و تنوع آنها دچار مشکل شويد، لازم نيست اين کار را بکنيد بلکه مي‌توانيد اولين درآمدی که بدست آورديد، همان روز را اول سال خمسی خود قرار دهيد و خرج‌های لازم را از درآمد خود برداريد و سر سال خمسی خمس آنچه که از مخارج اضافه آمده را بپردازيد.
س255: من در دوران دانشجویی خودم چند بار به‌صورت موردی كاری انجام داده و حقوق دریافتی را در طی همان سال مصرف کرده‌ام در حال حاضر هم فقط دانشجو می‌‌باشم، آیا باید سال خمسی تعیین می‌كردم؟
ج) سال خمسی، قراردادی نيست بلكه يك امر قهری و واقعی است يعنی تاريخ دريافتِ اولين درآمد، ابتدای سال خمسی شما بوده و در هر سال همان روز سر سال خمسی شماست.
س256: آیا تعیین سال خمسی بر جوانان مجردی که با پدر و مادر خود زندگی میکنند، واجب است؟ ابتدای سال خمسی آنان از چه زمانی است و چگونه باید آن را حساب کنند؟
ج) اگر جوان مجرد درآمد شخصی هرچند به مقدار کم داشته باشد، واجب است که سال خمسی تعيين نموده و درآمد سالانه خود را محاسبه کند تا در صورتی که چيزی از درآمد تا پايان سال باقی ماند، خمس آن را بپردازد و ابتدای سال خمسی او هنگام حصول اولين درآمد است.
س257: آیا زن و شوهری که حقوق خود را به طور مشترک در امور منزل مصرف میکنند، میتوانند سال خمسی مشترک داشته باشند؟
ج) هر يک از آنان سال خمسی مستقلی به حساب درآمد خودش دارد، و واجب است، هر کدام خمس باقی‌مانده حقوق و درآمد سالانه خود را در پايان سال خمسی بپردازد.
س258: من زنی خانهدار و مقلد حضرت امام (قدس سره) هستم و همسرم سال خمسی دارد که در آن هنگام خمس اموال خود را میپردازد و من نیز گاهی درآمدی دارم، آیا می‌توانم برای خود سال خمسی جهت پرداخت خمس قرار دهم و ابتدای آن را زمان دستیابی به اولین سودی که خمس آن را نداده‌ام، قرار دهم و در پایان سال خمس باقی‌مانده را بعد از کم کردن مؤونه بپردازم؟ آیا به آنچه در طول سال خرج زیارت، هدیه و مانند آن کرده‌ام، خمس تعلّق میگیرد؟
ج) بر شما واجب است که زمان دستيابی به اولين درآمد سال را ابتدای سال خمسی خود قرار دهيد، و هر چه را در طول سال از منفعت کسب خرج مصارف شخصی خود از قبيل آنچه ذکر کرده‌ايد، می‌کنيد خمس ندارد و هر چه از منفعت کسب سال، از مؤونه و مخارج سالانهتان تا سر سال زياد بيايد، واجب است که خمس آن را بپردازيد.
س259: اینجانب به تازگی در یکی از نهادهای دولتی مشغول به کار شده‌‌ام. در اول آبان 83 برای گذراندن دوره آموزشی معرفی شدیم و دوره آموزشی ما حدود پنج ماه بود در مدت این پنج ماه ما حقوق آموزشی می‌گرفتیم. در فروردین ماه بود که حقوق من کامل شد حال سؤال من این است که سال خمسی من از چه تاریخی شروع میشود از اولی که حقوق کامل دریافت کرده‌ام یا قبل از آن از زمانی که حقوق آموزشی می‌گرفتم؟
ج) اگر حقوق دوره آموزش به عنوان اجرت به شما داده شده است، از همان زمانی که اوّلين حقوق را دريافت کرده‌ايد اول سال خمسی شماست، ولی اگر به شکل کمک و هديه بوده است، خمس نداشته و اول سال خمسی شما زمانی است که اولين حقوق رسمی خود را دريافت می‌کنيد.
س260: کسانی که در زمان امام خمینی (رحمة‌الله‌علیه) اجازه‌ی دریافت خمس را از مردم داشتند آیا در زمان حضرت آیت‌الله‌خامنه‌ای اجازه دوباره لازم است یا نه؟
ج) آری اجازه لازم است.
س261: چنانچه می‌توانم در مورد خمس از شما تقلید كنم تكلیف من در مورد گذشته كه از آیت الله اراكی(ره) تقلید می‌نموده‌ام چیست؟ آیا باید خمس هدیه‌‌ها و جوایزی را كه قبلاً دریافت كرده‌ام كه بنا به فتوای ایشان مشمول خمس است باید مبلغی را به عنوان خمس پرداخت كنم؟
ج) اگر خمس را پرداخت نکرده‌ايد میتوانيد طبق فتوای مجتهد زنده عمل کنيد. و در اين صورت پرداخت خمس هديه بر شما واجب نيست.
س263: با توجه به نظر مبارک حضرت امام راحل (قدس سره) و نظر مبارک حضرتعالی و بعضی فقهای دیگر که امر وجوهات راجع به ولی امر مسلمین است، پرداخت وجوهات به غیر ولی امر چه حکمی دارد؟
ج) مقلّدين هر يک از مراجع محترمِ تقليد (دامت برکاتهم)، اگر در پرداخت سهمين مبارکين به استناد فتوای مرجع تقليد خود عمل کنند، موجب برائت ذمه میشود.
س262: با توجه به این‌كه نظر حضرت امام خمینی (قدس سره) در مورد خمس مؤونه بعد از فروش، پرداخت فوری آن است و در سال‌هایی كه بنده مقلد ایشان بوده‌ام به این مسأله واقف نبوده‌ام و به آن عمل نكرده‌ام. اكنون سال‌هاست مقلد حضرتعالی هستم و سال خمسی هم داشته و دارم و خمس مالم را سعی كرده‌ام تمام و كمال پرداخت نمایم. لذا از حضرتعالی استدعا دارم نسبت به سال‌هایی كه مقلد حضرت امام (قدس سره) بوده‌ام و احیاناً به این مسأله عمل نكرده‌ام، بنده را بریالذمه بفرمایید.
ج) فعلاً نسبت به آنها تكليفی نداريد.
س264: آیا اجازه گرفتن از مجتهدی که مقلد از او تقلید می‌کند، برای مصرف سهم امام (علیه السلام) در عمل خیر مثلاً در حوزه علمیه یا دارالایتام، ضرورت دارد و یا اجازه هر مجتهدی کافی است؟ و اصولاً آیا اجازه مجتهد ضروری است؟
ج) اختيار سهمين مبارکين به طور کلی مربوط به ولی امر مسلمين است و کسی که بر عهده او و يا در مال وی مقداری حق امام (عليه السلام) يا سهم سادات باشد، بايد آن را به ولیّ امر خمس يا وکيلی که از طرف او اجازه دارد، تسليم کند، و اگر می‌خواهد آن را در يکی از موارد مقرر مصرف کند، بايد ابتدا راجع به آن اجازه بگيرد، و در عين حال مکلّف بايد فتوای مرجع تقليد خود را در آن رعايت نمايد.
س265: آیا وکلای حضرتعالی یا اشخاصی که وکیل در اخذ حقوق شرعی نیستند، مکلّف به دادن قبض رسید سهمین به پرداخت‌کنندگان آن هستند یا خیر؟
ج) کسانی که حقوق شرعی خود را به وکلای محترم ما يا به اشخاص ديگر به قصد وصول به دفتر ما می‌دهند، از آنها قبضی را که دارای مهر ما میباشد، مطالبه کنند.
س266: در چه مواردی بخشیدن خمس به کسی که آن را میدهد، جایز است؟
ج) سهم مبارک امام (عليه السلام) و سهم سادات، قابل بخشش نيست.
س267: من در منطقه حقوق شرعی جمع‌آوری می‌کنم و مجاز به این کار هستم. بعضی اوقات که بانک‌ها بسته می‌شوند بعضی افراد پیش من می‌آیند تا چك‌هایشان را نقد كنم آیا برای من جایز است كه عین پول خمس را بدهم و در عوض آن چک بگیرم تا شخصی که نیاز فوری به پول دارد، نیاز خود را برطرف کند؟
ج) شما مجاز نيستيد امانات دريافتی بابت حقوق شرعيه را به کسی بدهيد؛ مگر آن‌كه از سوی مرجعی که از او وکالت داريد، اجازه داشته باشيد.
س268: افرادی هستند که خمس بر آنها واجب است، ولی تاکنون آن را نپرداخته‌اند و در حال حاضر هم توانایی پرداخت آن را ندارند و یا بر آنها بسیار دشوار است، حکم آنان در این باره چیست؟
ج) مجرد عدم توانايی يا دشواری پرداخت خمس موجب برائت ذمه و سقوط تکليف نيست، بلکه ادای آن تا حد امکان واجب است، چنين افرادی میتوانند با دست‌گردانِ مبالغ بدهی خود با ولیّ امر خمس يا وکيل او، آن را به تدريج برحسب استطاعت خودشان از جهت مقدار و زمان بپردازند.
س269: شخصی در خارج به سر میبرد که خمس اموالش را نمیپرداخته و خانهای با مال غیر مخمّس خریده که در حال حاضر مال کافی برای ادای خمس آن ندارد، ولی هر سال مقداری بیشتر از خمس به جای خمسی که بدهکار است میپردازد، آیا این کار او صحیح است یا خیر؟
ج) در فرض سؤال بايد خمسی را که برعهده دارد، دست‌گردان کند تا بعداً آن را به تدريج بپردازد، و در مورد آنچه تا به حال پرداخته، به يکی از وکلای ما مراجعه نمايد.
س270: شخصی چندین سال است که خمس درآمد سالانه خود را نمیپرداخته و فعلاً نمیداند چه مقدار بدهی از این بابت دارد، او در حال حاضر چگونه می‌تواند خود را از خمس بری‌الذمّه نماید؟
ج) واجب است تمام اموالی را که خمس به آنها تعلّق گرفته، حساب کند و خمس آنها را بپردازد، و در موارد مشکوک بايد با ولیّ امر خمس يا وکيل او مصالحه نمايد.
س271: اگر خمس را دست‌گردان کنیم موقع پرداخت مابقی خمس در سال بعد یا سال‌های بعد، آیا همان مبلغ دست‌گردان را باید بپردازیم یا چون از در آمد بین سال بعد است به آن مبلغ نیز خمس تعلّق میگیرد یعنی خمس در خمس میشود؟
ج) بايد خمس مبلغ مذکور را هم بپردازيد.
س272: هفت سال پیش مقداری خمس بر من واجب شد، و آن را با مجتهد دست‌گردان کرده و قسمتی از آن را پرداختم، بقیه آن بر ذمّهام باقی ماند و از آن تاریخ تاکنون نتوانستهام مبلغ باقی‌مانده را بپردازم، تکلیف من چیست؟
ج) مجرد عجز از پرداخت خمس، موجب فراغت ذمّه نمی‌شود، بلکه واجب است که هر زمانی که توانايی پرداختِ بدهی بابت خمس را داشتيد، آن را هرچند به تدريج بپردازيد.
س273: من تصمیم به ازدواج گرفته‌ام، و برای کسب درآمد، قسمتی از سرمایه خود را به دانشگاه سپردهام، آیا مصالحه در رابطه با خمس آن امکان دارد؟
ج) اگر مال مذکور از منفعت کسب شما باشد، با گذشت سال خمسی، پرداخت خمس آن واجب است و خمسِ قطعی قابل مصالحه نيست.
س274: آیا وكیل یك مجتهد می‌تواند با مقلد مجتهد دیگر دست‌گردان نماید؟
ج) در فرض سؤال عمل دست‌گردان كافی نيست.
س275: در سال 1368 به یکی از نمایندگان محترم جنابعالی برای تعیین خمس مراجعه کرده‌ام و مبلغی از بدهکاری خود را همان موقع پرداختم و مانده آن را تاکنون نپرداخته‌ام و امسال باید به حج تمتّع مشرف شوم. آیا باقی مانده را به مبلغ همان روز باید بپردازم یا باید به نرخ امروز محاسبه شود تکلیف چست؟
ج) در مورد تنزّل ارزش پول احوط مصالحه با حاکم شرع است و اگر بخواهيد بدهکاری خمسی خود را از درآمد سال بپردازيد، واجب است که خمس آن را هم بپردازيد.
س276: اگر مقداری برنج پوست نشده در انبار داشته باشیم و سال خمسی آنها هم گذشته باشد آیا می‌توان فقط خمس آن مقداری را كه برای مصرف از انبار خارج میشود، پرداخت نمود؟
ج) در فرض سؤال، پرداخت خمس تمام آنها واجب است.
س277: اینجانب مبلغی خمس بدهکار هستم و از دفتر حضرتعالی تا یک سال مهلت گرفته‌ام. آیا جایز است طی این مدت گاهی اوقات صدقه بدهم یا باید پول‌ها را جمع کرده زودتر خمس را بدهم و بعد از آن صدقه بدهم؟ مخصوصاً اگر دادن صدقات باعث احتمال کمبود پول خمس در وقت مقرّر شود؟
ج) صدقه دادن در حدّ شأن، مانع ندارد به شرطی که مستلزم سهل‌انگاری در پرداخت خمس واجب نگردد.
س278: مطرح شده است كه در هر دفتری كه پول خمس را دست‌گردان كرده‌ایم باید خمس را بعداً به همان دفتر پرداخت نماییم. آیا اینگونه است یا اجازه می‌فرمائید كه بعد از دست‌گردان به هر یك از نمایندگان شما در استان‌ها پول خمس داده شود؟
ج) بدهی بابت دست‌گردان، بدهی به صندوق سهمين مباركين است نه به شخصی كه دست‌گردان كرده است لذا به هر يک از نمايندگان مجاز مقام معظم رهبری (دام ظله) بپردازيد کافی است.
س279: آیا میشود فردی جهت یک نفر دیگر در خصوص خمس دست‌گردان کند؟
ج) با داشتن وکالت از طرف صاحب پول مانع ندارد.
س280: اگر فردی مستطیع شده و سال خمسی‌اش نیز قبل از ثبت نام حج تمتّع فرا می‌رسد، اگر بخواهد خمس بپردازد دیگر وجه كافی برای ثبت نام نخواهد داشت. آیا خمس به آن تعلّق می گیرد؟ و آیا این فرد از استطاعت ساقط میشود؟
ج) اگر قبلاً استطاعت حاصل شده در فرض سؤال بايد مبلغ مذکور را با وکيل مجاز ولیّ امر خمس دست‌گردان کرده و بدهی خويش را به تدريج بپردازد.
س281: اگر فردی مبلغی را به عنوان پول خمس به دیگری بدهد تا وی آنرا به دفتر مرجعش برساند و در بین راه پول مورد نظر گم شده و یا به سرقت رود چه کسی ضامن است؟ آیا در چنین شرایطی تکلیف پرداخت خمس از عهده فرد بدهکار ساقط است؟
ج) در فرض سؤال اگر شخص واسطه در نگهداری آن كوتاهی نكرده باشد، ضامن نيست و در صورتی که گيرنده وکيل مرجع تقليد نباشد خمس از عهده‌ی بدهكار ساقط نيست و بايد بپردازد.
س282: شخصی زمین‌های خود را بین فرزندان تقسیم نموده و به آنها گفته است كه من خمس زمین‌ها را نداده‌ام و لذا باید هر كسی سهم خمس زمین دریافتی را بپردازد و فرزندان نیز با همین شرط زمین‌ها را گرفته‌اند. حال اگر فرزندان خمس زمین‌ها را نپردازند، آیا این شخص بریالذمه می‌گردد؟
ج) در فرض سؤال، مادامی كه خمس را به وكالت از طرف او نپرداخته‌اند، بری‌الذمّه نمی‌شود. و اگر خمس به خود زمين‌ها تعلق گرفته تا خمس آن را پرداخت ننمايند حق تصرف ندارند.
س283: آیا اجازه میفرمایید که افرادی خودشان سهم سادات را به سادات فقیر بدهند؟
ج) کسی که سهم سادات بر عهده اوست، واجب است در پرداخت آن به مستحقين اجازه بگيرد.
س284: آیا مقلدین حضرتعالی در مصرف خمس میتوانند سهم سادات را به سید فقیر بدهند یا اینکه باید همه خمس یعنی سهم سادات و سهم امام (علیه السلام) را تحویل وکیل شما بدهند تا در موارد شرعی آن مصرف کند؟
ج) در اين رابطه فرقی بين سهم سادات و سهم مبارک امام (عليه السلام) نيست.
س285: آیا حقوق شرعی (خمس، ردّ مظالم، زکات) از شئون حکومت است یا خیر؟ و کسی که خمس بر عهده اوست، آیا می‌تواند خودش سهم سادات و ردّ مظالم و زکات را به افراد مستحق بدهد؟
ج) در زکات جايز است که خودش آنها را به فقرای متديّن و عفيف بدهد، و در ردّ مظالم احوط آن است که با اذن حاکم شرع باشد، ولی در خمس واجب است که همه آن را به دفتر ما و يا به يکی از وکلای مجاز ما تحويل دهد تا در موارد شرعی که برای آن مقرر شده، مصرف شود، و يا در پرداخت آن به مستحقين اجازه بگيرد.
|
امتیاز مطلب :
|
تعداد امتیازدهندگان :
|
مجموع امتیاز :
عضو شوید
عضویت سریع
آمار مطالب
آمار بازدید
