مستثنیات خمس

س73: بنده بعد از بازنشسته شدن هر ماه حقوقی را دریافت می‌كنم و هر مدت یكبار مبلغی را به عنوان حق همسر دریافت و به او پرداخت می‌كنم. ولی او آن را در بانك نگه می‌دارد. آیا به این پول خمس تعلّق می‌گیرد یا خیر؟

ج) حق همسر كه از طرف اداره استخدامی مربوطه به او می‌پردازند، يا همسر به او هديه می‌کند خمس ندارد، اگرچه پس‌‌انداز كند و سال بر آن بگذرد.

س74: آیا به مالی که انسان برای تحصیل درآمد و انجام معاملات تجاری مصرف می‌‏کند، خمس تعلّق می‏‌گیرد یا خیر؟

ج) آنچه را که از درآمد سال برای به‌دست آوردن درآمد از کارهای تجاری و غير آن مصرف می‏‌کند از قبيل هزينه‌‌های انبارداری، حمل و نقل، وزن کردن، واسطه معامله و مانند آن، از درآمد همان سال استثنا می‏‌شود و خمس ندارد.

س75: شخصی ملکی را با مال غیر مخمّس به قیمت بالایی خریده و مبلغ زیادی هم خرج اصلاح و تعمیر آن کرده است و بعد آن را به فرزند غیر بالغ خود هبه کرده و به طور رسمی به اسم او نموده است، با توجه به اینکه آن فرد در قید حیات است، مسأله خمس مکلّف مذکور چگونه است؟

ج) اگر آنچه را برای خريد ملک و اصلاح و تعمير آن صرف کرده، از درآمدهای سال باشد و بخشش آن ملک به فرزندش در همان سال و متناسب با شأن عرفی او باشد، خمس ندارد. در غير اين صورت واجب است که خمس آن را بدهد.

س76: آیا جایز است که انسان مالی را قبل از گذشت سال بر آن، به همسرش هدیه دهد، با آن‌كه می‌‏داند وی آن مال را برای خرید خانه در آینده و یا مخارج ضروری، ذخیره خواهد کرد؟

ج) اين کار جايز است و مالی که به همسرتان بخشيده‏‌ايد، اگر به مقداری باشد که عرفاً مناسب شأن شما و افراد مانند شماست و بخشش صوری و به قصد فرار از خمس هم نباشد، خمس ندارد.

س77: به دخترم یک واحد مسکونی به عنوان هدیه عروسیش داده‌‏ام، آیا این واحد مسکونی خمس دارد؟

ج) اگر هبه واحد مسکونی که به دخترتان بخشيده‌‏ايد، عرفاً مطابق شأن شما محسوب شود، و در بين سال خمسی بخشيده باشيد، دادن خمس آن واجب نيست.

س78: اگر به عنوان شیربها برای داماد اجناسی را تعیین كنند كه به عنوان جهیزیه بخرد آیا بر این اجناس كه بیشتر از یك سال بدون استفاده می‌مانند خمس تعلّق می‌گیرد؟

ج) اگر اجناس مذکور را خريده و به عروس يا خانواده آنها تحويل داده است، خمس آن بر هيچ يک واجب نيست.

س79: بعضی اوقات تعدادی بن كالا یا بن كتاب به ما هدیه می‌‌دهند. از آن‌جا كه به هدیه خمس تعلّق نمی‌گیرد و بن بعنوان پول نقد برای فروشگاه‌‌ها محسوب می‌شود، آیا می‌‌توانم بن‌ها را با پول نقد معادل آن از درآمد جاری‌‌ام جابجا كرده و به عنوان پول مخمّس پس‌‌انداز كنم؟ یا با دست‌گردان كردن و خرید و فروش صوری یا واقعی با فردی دیگر این كار را انجام دهم؟

ج) عمل مذکور موجب سقوط خمس از درآمد نمی‌شود مگر در صورتی که واقعاً با رعايت مقررات مربوطه به ديگری فروخته شود که در اين صورت به پول فروش آن خمس تعلّق نمی‌گيرد.

س80: کتاب‌‌هایی که دانشجو از مال پدر خود یا از وامی که دانشگاه به دانشجویان می‏‌دهد، می‏‌خرد و منبع درآمدی هم ندارد، آیا خمس دارد؟ در صورتی که بداند پدر خمس پول کتاب‌‌ها را نداده، آیا پرداخت خمس آن واجب است؟

ج) کتاب‌‌هايی که با پول وام و يا با پولی که پدر به او بخشيده، خريده شده است، خمس ندارد.

س81: اینجانب از آزادگان هستم. با عنایت به احتساب دو برابر مدت اسارت به عنوان سابقه خدمت اینك بازنشسته گردیده‌ام، خواهشمند است با توجه به مراتب فوق‌الذكر، بفرمائید به پاداش پایان خدمت من خمس چگونه تعلّق می‌گیرد؟

ج) خمس تعلّق نمی‌گيرد.

س82: آیا به بن کارمندی و یا به اجناسی که از طریق بن کارمندی خریداری می‌شود خمس تعلّق می‌گیرد؟

ج) هديه و بخشش خمس ندارد.

س83: دولت در ایام عید به کارمندان خود اجناسی را به عنوان عیدی داده که مقداری از آن تا سر سال باقی مانده است. با توجه به اینکه عیدی کارمندان خمس ندارد، ولی چون ما در برابر این اجناس مقداری پول پرداخت کرده‏‌ایم، لذا آنچه به ما داده می‏‌شود هدیه به معنای دقیق آن نیست، بلکه با قیمت کمتری در برابر عوض داده شده است، آیا خمس آن مقدار از کالا که در برابر آن پول پرداخت شده، باید داده شود؟ یا اینکه باید قیمت واقعی آن در بازار آزاد محاسبه و خمس آن پرداخت شود؟ و یا چون عیدی است، هیچ‌گونه خمسی ندارد؟

ج) در فرض مذکور نظر به اينکه قسمتی از اجناس در واقع از سوی دولت مجانی به کارمند داده می‏‌شود و در برابر قسمتی پول دريافت می‏‌کنند، فلذا از کالای باقی‌مانده به نسبت مقداری که پول در برابر آن پرداخت نموده‏‌ايد، واجب است که خمس قيمت فعلی آن را بپردازيد.

س84: آیا به حقوق جانبازی خمس تعلّق می‌گیرد؟ آنچه به همسر آنان پرداخت می‌شود، چه حکمی دارد؟

ج) آنچه که بنياد جانبازان به جانبازان عزيز هديه می‌کند اگر در مقابل کار نباشد، خمس ندارد و اگر در مقابل کار و يا طبق قانون استخدام باشد چنانچه از مخارج سال اضافه آيد خمس دارد و حقوقی که جهت پرستاری به همسر ايشان می‌دهند اگر در قبال کار پرستاری باشد (که اگر پرستاری نکند نمی‌دهند) چنانچه از مخارج سال اضافه آيد خمس دارد و در غير اين صورت خمس ندارد.

س85: دولت مدت مرخصی دوران اسارت آزادگان را محاسبه کرده و پول آن را داده است. آیا این وجوه درآمد محسوب می‌شود یا خیر؟ اگر درآمد محسوب شود خمس به آن تعلّق می‌گیرد یا نه؟

ج) در فرض سؤال خمس تعلّق نمی‌گيرد.

س86: اسیرانی که به پدر و مادر آنان از طرف جمهوری اسلامی در طول مدت اسارت، حقوق ماهیانه پرداخت شده و در بانک پس‌‌انداز گشته است، آیا به مال مزبور خمس تعلّق می‏‌گیرد یا خیر؟

ج) پول مذکور خمس ندارد.

س87: آیا مبالغی که بنیاد شهید به خانواده‌‌های شهدا می‏‌پردازد، به مازاد از مخارج سال آن، خمس تعلّق می‌‏گیرد؟

ج) چيزی که بنياد شهيد به خانواده‌‌های عزيز شهدا هديه می‏‌کند، خمس ندارد.

س88: آیا یارانه مسکن که دولت به کارمندان خود می‌‌دهد مشمول خمس می‌‌شود؟

ج) اگر هديه است، خمس ندارد.

س89: دولت به كسانی كه وام خرید خانه از بانك مسكن گرفته‌اند و الگوی مصرف را رعایت كرده باشند (زیر 75 متر) مبلغی را در سال به عنوان سوبسید (یارانه) پرداخت می‌كند. آیا به این مبلغ خمس تعلّق می‌گیرد یا نه؟

ج) خمس ندارد.

س90: در ادارات مبالغی تحت عنوان کارانه بنا به نظر مسئول، بعضا آخر هر سال کاری پرداخت می‌گردد آیا شامل خمس می‌شوند یا نه؟

ج) اگر جزو حقوق باشد خمس دارد ولی اگر هديه باشد خمس ندارد.

س91: آیا هبه و هدیه عید (عیدی) خمس دارد؟

ج) هبه و هديه خمس ندارد، هرچند احوط اين است که اگر از مخارج سال زياد بيايد، خمس آن پرداخت شود.

س92: آیا به جایزه‌‌هایی که توسط بانک‌ها و صندوق‏‌های قرض‌الحسنه به افراد پرداخت می‏‌شود، خمس تعلّق می‏‌گیرد یا خیر؟

ج) خمس در جايزه‌‌ها و هديه‌‌ها واجب نيست.

س93: برای بازسازی ساختمان، سازنده‌ای پیشنهاد پرداخت پولی را بابت ضرر و زیان بسته ماندن مغازه به ما و اهالی ساختمان داده است آیا به این پول خمس تعلّق می‌گیرد؟

ج) در فرض سؤال خمس ندارد.

س94: در کشور کانادا، دولت هر ساله پس از دریافت اظهارنامه مالیاتی افراد مثلاً در مورد مهد کودک برای افراد کم درآمد مقداری از هزینه‌‌ها را برمی‌گرداند. در صورتی که پدر از مالی که به آن خمس تعلّق می‌گیرد این پول را بدهد و نهایتاً سال آینده دولت مقداری از آن را به مادر برگرداند (همواره در مورد مهد کودک پول به مادر برگردانده می‌شود و نه پدر) آیا به این پول خمس تعلّق می‌گیرد؟

ج) اگر اول روی مبلغ معيّن قرارداد می‌بندند و در آخرِ کار آنها خودشان از مال خود می‌بخشند، خمس ندارد.

س95: من زنی خانه دارم كه همسرم برای خرجی خود و بچه‌‌ها و خانه پول در اختیارم قرار می‌دهد، در واقع پول را به من می‌بخشد، چون هیچ وقت در رابطه با نحوه‌ی خرج آن یا زیادی و كسری آن سؤالی نمی‌كند. حال لباس‌هایی كه با این پول خریداری می‌شود و یا وسایلی كه برای منزل تهیه می‌گردد (البته مورد نیاز و در حدّ شأن است) اگر مدتی بر آن بگذرد و استفاده نشود، مسأله‌ی خمس آن چگونه است؟ آیا من هم باید سال خمسی جداگانه برای خود داشته باشم؟

ج) در فرض مرقوم لباس‌ها و وسايل خريداری شده خمس ندارد و تعيين سال خمسی برای شما لازم نيست.

س96: بسیاری از دانشجویان برای حل مشکلات غیرقابل پیش‌بینی خود در هزینه‌‌های زندگی صرفه‏‌جوئی می‏‌کنند و در نتیجه مبلغ قابل توجهی از کمک هزینه تحصیلی که به آنها پرداخت می‏‌گردد، جمع می‏‌شود، سؤال این است که با توجه به این که این مبلغ از طریق صرفه‌جوئی در پولی که وزارت آموزش عالی به آنها می‏‌پردازد، جمع می‏‌شود، آیا به آن خمس تعلّق می‌‏گیرد؟

ج) کمک هزينه تحصيلی خمس ندارد.

س97: آیا به شیربها و مهریه خانم‌ها خمس تعلّق می‌گیرد؟

ج) مهريه خمس ندارد؛ و شيربها اگر به عنوان هديه باشد، خمس ندارد.

س98: تعدادی سكه نقره به من ارث رسیده آیا به این سكه‌‌ها خمس یا زكات تعلّق می‌گیرد یا نه؟

ج) مال الارث مشمول وجوب خمس نيست و سکه‌‌های مذکور چنانچه مسکوک به سکه رايج معاملی نباشند زکات هم ندارند.

س99: زمینی که سند آن را پدرم در زمان حیاتش به نام من کرده بعد از فوتش به من ارث رسیده، با توجه به آن که پدرم در وصیت‌ نامه‌اش قید نموده که خمس اموالش داده شود آیا خمس آن بر من واجب است؟

ج) اگر پدر شما در خصوص پرداخت خمس اين زمين وصيتی کرده، اول بايد به وصيّت عمل شود و سپس آن زمين به ملک ورثه در می‌آيد و چنانچه در زمان حيات، زمين مذکور را به شما تمليک کرده و شما هم آن را قبض کرده‌ايد در حالی که زمين متعلّق خمس بوده، هبه درست است ولی خمس آن مانند ساير ديون ميت بايد قبل از تقسيم ماترک پرداخت شود.

س100: باغ پدری از طریق بخشش یا ارث به پسرش منتقل شده است، آن باغ هنگام هدیه یا انتقال به او بابت ارث، قیمت زیادی نداشت، ولی در حال حاضر قیمت آن هنگام فروش با قیمت قبلی آن تفاوت زیادی کرده است، آیا به آن مقدار زیادی که بر اثر افزایش قیمت حاصل شده، خمس تعلّق می‏‌گیرد؟

ج) ارث و هبه و پول فروش آنها خمس ندارد، هرچند قيمت آنها افزايش يافته باشد، مگر اين که نگه‌داری آن به قصد تجارت و زياد شدن قيمت باشد که در اين‌صورت ارتفاع قيمت سوقيه‌اش پس از فروش بنا بر احتياط واجب متعلّق خمس است.

س101: منافع و محصولات زمین و اموال موقوفه، از جهت خمس و زکات چه حکمی دارد؟

ج) اعيان موقوفه مطلقاً خمس ندارد، حتی اگر وقف خاص باشد، ثمره و نماء آن هم مطلقاً خمس ندارد، و به نماء وقف عام قبل از قبض توسط موقوف عليه زکات تعلّق نمی‏‌گيرد، ولی بعد از قبض، پرداخت زکات آنچه از نماء وقف که قبض شده، در صورتی که واجد شرايط وجوب زکات باشد، واجب است، و در نماء وقف خاص هم اگر سهم هر يک از موقوف عليه به حد نصاب برسد، زکات واجب است.

س102: اجداد مادری من اموال خود را وقف کرده‌اند و به من یک پولی از این راه می‌رسد. آیا باید خمس این پول را بدهم یا خیر؟

ج) مالی که از طريق وقف به موقوف‌عليه می‌رسد، مشمول وجوب خمس نيست، گرچه احوط است.

س103: اگر شوهری برای نفقه زن مقداری را معین نكند و بگوید هر چه می‌خواهی خودت بردار اگر زن بخشی از پول را به تدریج برداشته و برای روز مبادا كنار بگذارد آیا با فرا رسیدن سال خمسی به آن خمس تعلّق می‌گیرد یا خیر؟

ج) اگر پول‌هايی را كه زن برمی‌دارد، شوهر به عنوان نفقه واجب او می‌دهد و يا به او می‌بخشد، خمس ندارد و اگر زن را وكيل می‌كند كه از پول‌های موجود برای مخارج منزل بردارد و به اصطلاح، زن مسئول خريد منزل باشد، در اين صورت مقدار اضافه آمده جزو اموال مرد بوده كه با تحقق شرايط، پرداختن خمس آن بر عهده مرد می‌باشد.

س104: مادری هستم که خرج زندگی من را بچه‌‌هایم می‌دهند و سر سال خمسی مقداری زیاد می‌آید. آیا به من خمس تعلّق می‌گیرد؟

ج) در فرض سؤال خمس تعلّق نمی‌گيرد.

س105: آیا نفقه‌‏ای که شخصی از طرف پدر یا برادر یا یکی از اقوام دریافت می‏‌کند، هدیه محسوب می‏‌شود یا خیر؟ در صورتی که نفقه دهنده خمس اموال خود را نپردازد، آیا بر نفقه گیرنده پرداخت خمس آنچه که از او می‏‌گیرد، واجب است؟

ج) تحقق عنوان هبه و هديه تابع قصدِ دهنده است و در هر صورت برای نفقه گيرنده پرداخت خمس آن واجب نيست.

س106: آیا خمس به بیمه‌‌های عمر و پس‌‌انداز تعلّق می‌گیرد؟ در مورد بیمه آتش‌سوزی و حوادث چطور؟ چه كسی باید این خمس را بدهد؟ (بیمه‌گذار، ذینفع، بیمه شده، بیمه‌گر).

ج) بيمه‌گذار آنچه را طبق قرارداد بيمه به عنوان حق بيمه به تدريج يا يكجا به بيمه‌گر می‌پردازد، اگر از درآمد همان سال پرداخت باشد، جزو مؤونه‌ی او محسوب است و خمس ندارد و آنچه را كه از بيمه‌گر در پايان مدت يا در وقت حصول شرطی كه پرداخت خسارت موكول به آن شده دريافت می‌نمايد جزو درآمد كسب محسوب نيست و خمس ندارد و اما بيمه‌گر كه شغلِ او يك نوع تجارت است، آنچه را كه از بيمه‌گذاران بابت حق بيمه دريافت می‌دارد جزو درآمد سالانه‌ی او محسوب است كه در زائد بر مؤونه‌ی سالش خمس دارد. و ضمناً خسارت‌هايی كه در طول سال به بيمه‌گذاران طبق قرارداد بيمه می‌پردازد نيز جزو مؤونه قرارداد بيمه است كه از اصل مبالغ دريافتی از بيمه‌گذاران بابت حق بيمه كسر می‌شود و باقی‌مانده در سر سال جزو سود برای او محسوب است كه بايد خمس آن را بپردازد و بيمه‌گذار در اين باره تكليفی ندارد.

س107: آیا به مالی که شرکت‏‌های بیمه بر اساس قرارداد برای جبران خسارت به بیمه شده پرداخت می‏‌‌کنند، خمس تعلّق می‏‌‌گیرد؟

ج) پولی که شرکت‌های بيمه به فرد بيمه شده پرداخت می‏‌‌کنند، خمس ندارد.

س108: شخصی از درآمد بین سال هزینه تحصیل فرزندش را به دانشگاه می پردازد و محل کار او طبق وعده قبلی 80 درصد آن هزینه را به ایشان عودت می دهد و یا فردی هزینه درمان خود را به بیمارستان پرداخت می کند و شرکت بیمه 80 درصد هزینه را طبق تعهدی که دارد به ایشان عودت می دهد ، حال اگر فرد مذکور پولی را که از محل کار یا بیمه دریافت نموده ، مصرف نکرده باشد وسال خمسی او به پایان برسد آیا این پول خمس دارد؟

ج) درفرض سؤال خمس دارد.

س109: آیا به دیه خمس تعلّق می‌گیرد؟

ج) ديه خمس ندارد.

س110: پول یا کالای مخمّسی دارم که اقدام به مصرف آن کرده‏‌ام، آیا جایز است در پایان سال، مقداری از درآمد سال به جای آن پول یا کالایی که خمس آن پرداخت شده، استثنا شود؟

ج) چيزی از درآمد سال به جای مال مخمّسی که مصرف شده، استثنا نمی‏‌‌شود.

س111: شخصی مالک مقداری گندم بوده که خمس آن را پرداخت نموده و هنگام برداشت محصول جدید، همان گندم مخمّس را مصرف می‏‌‌کرده و به جای آن گندم جدید می‏‌‌گذاشته و چندین سال به همین ترتیب عمل نموده است، آیا به گندمی که به جای گندم مصرف شده می‏‌‌گذاشته، خمس تعلّق می‏‌‌گیرد؟ و در صورت تعلّق خمس، آیا همه آن خمس دارد؟

ج) گندمی را که خمس آن را پرداخته، اگر مصرف کند، نمی‏‌‌تواند معادل آن از گندم جديد را از خمس استثنا کند. بنابراين آنچه را که از گندم جديد مصرف مؤونه سال خود کرده، خمس ندارد، و آنچه که از آن تا سر سال خمسی باقی مانده، خمس دارد.

س112: من دو حساب بانکی جدا از هم دارم. حساب اول پول هبه است که به آن خمس تعلّق نمی‌گیرد و حساب دوم که حاصل کار من است و به آن خمس تعلّق می‌گیرد. من قسمتی از پول حساب اول را به اشتباه خرج کرده‌ام به این نیت که این پول را از حساب دوم برداشت کرده‌ام. آیا می‌توانم آن مقداری را كه از حساب دوم (پول خمس نداده) خرج کرده‌ام به حساب اول (پول هبه) منتقل کنم. یعنی آیا به این پول خمس تعلّق می‌گیرد یا خیر؟

ج) مبلغ مذكور پس از خرج شدن، استثنا نمی‌شود.

س113: آیا ملاک عدم وجوب خمس در مؤونه استفاده از آن در طول سال است یا اینکه نیاز به آن در طی سال کافی است، هرچند موردی برای استفاده از آن پیش نیاید؟

ج) ملاک در امثال لباس و فرش و مانند آن از چيزهايی که هنگام استفاده، عين آنها باقی می‏‌‌ماند، نياز به آنها است. ولی معيار در احتياجات مصرفی روزانه زندگی مانند برنج و روغن و غيره، مصرف است که هر چه از مصرف سالانه آنها زياد بيايد، خمس دارد.

س114: اگر فردی زمین دومی که مناسب شأن او و مورد نیاز جهت ساختمان مسکن برای عائله اوست داشته باشد، ولی در طول سال خمسی قدرت ساخت آن را ندارد و یا در یک سال نمی‏‌‌تواند آن را تکمیل کند، آیا پرداخت خمس آن بر او واجب است؟

ج) در عدم وجوب خمس، در زمينی که برای ساخت مسکن بدان نياز دارد، فرقی بين اينکه يک قطعه باشد يا چند قطعه، و يا يک مسکن باشد يا چند مسکن، وجود ندارد؛ بلکه ملاک، صدق عنوان نياز به آن به مقتضای موقعيت و شأن عرفی وی و همچنين وضع مالی او برای ساخت تدريجی آن است.

س115: یک سرویس ظروف منزل وجود دارد، آیا استفاده از بعضی از آنها برای عدم تعلّق خمس به آن کافی است؟

ج) معيار عدم تعلّق خمس به لوازم منزل، صدق عنوان نياز به آن مطابق با شأن عرفی مناسب با انسان است، هرچند در طول سال از آن استفاده نشود.

س116: آیا به خانه‏‌ای که قبلاً با مالی که خمس آن داده نشده، ساخته شده، خمس تعلّق می‏‌‌گیرد؟ بر فرض وجوب پرداخت خمس، آیا خمس بر اساس قیمت فعلی محاسبه می‏‌‌شود یا قیمت زمان ساخت آن؟

ج) اگر خانه از درآمد بين سال برای زندگی و سکونت ساخته شده است خمس ندارد، ولی اگر از درآمدی که سال بر آن گذشته، ساخته شده است، خمس پولی که در ساخت آن هزينه شده، بايد پرداخت شود.

س117: کفنی را خریده و چندین سال مانده است، آیا پرداخت خمس آن واجب است یا این‌که فقط پرداخت خمس قیمت خرید آن واجب است؟

ج) پولی که با آن کفن خريده، اگر مخمّس باشد، ديگر خمس ندارد وگرنه بايد خمس پول خريد کفن را بپردازد. و در مورد تنزل ارزش پول به احتياط واجب با حاکم شرع مصالحه نمايد

س118: اگر کسی برای فرار از خمس دادن قبل از اتمام سال خمسی‌اش شروع کند به خرج کردن اموال و دارایی‌هایش مثلاً زیارت برود یا حج مستحبی یا خرید وسایل منزل که نیازی به آنها ندارد یا تعویض خودرو و... آیا این کار خمس را ساقط می‌کند؟ کار او چه حکمی دارد؟

ج) آنچه صَرف هزينه زندگی کرده ولو در فرض سؤال، خمس ندارد ولی اگر صرفاً به قصد فرار از خمس چيزی که به آن نياز ندارد را تهيه کند، وجوب خمس از او ساقط نمی‌شود.

س119: خمس لوازم منزل چگونه محاسبه می‏‌‌شود؟

ج) لوازمی که با استفاده از آنها عين آن باقی می‏‌‌ماند مثل فرش و غير آن، خمس ندارد. ولی از نيازهای مصرفی روزمره مانند برنج و روغن و غير آنها، آنچه اضافه بيايد و تا سر سال خمسی باقی بماند، خمس دارد.

س120: چنانچه با پولی كه درآمد سال است، قبل از رسیدن سال خمسی، پول خودرو را بپردازیم و پس از سال خمسی خودرو را تحویل بگیریم، آیا خمسی به پول خودرو تعلّق می‌گیرد؟

ج) اگر خودرو مؤونه در حدّ شأن عرفی شما بوده و خريداری گرديده و پول پرداختی به عنوان بخشی از ثمن (قيمت) است، خمس ندارد وگرنه خمس دارد.

س121: مبلغ صد هزار تومان به مؤسسه‏ای پرداخت نمودم تا در آینده زمین مسکونی به من تحویل دهد و الآن یک سال از آن می‏‌‌گذرد و از طرفی قسمتی از آن پول مال خودم است و قسمت دیگر را قرض کرده و مقداری از قرض را هم پرداخته‌‏ام، آیا به آن خمس تعلّق می‏‌‌گیرد؟ مقدار آن چقدر است؟

ج) اگر گرفتن زمين برای ساخت مسکن مورد نياز متوقف بر پيش‌پرداخت مقداری از پول آن باشد، مبلغ پرداخت شده خمس ندارد، حتی اگر از درآمد کسب شما باشد.

س122: آیا به پولی که برای خرید کتاب از نمایشگاه بین‌‏المللی کتاب در تهران قبل از تحویل آن پرداخت شده، ولی هنوز کتاب‌ها ارسال نشده است، خمس تعلّق می‏‌‌گیرد؟

ج) اگر کتاب‌های مزبور، مورد نياز و به مقدار متناسب با شأن عرفی شخص باشد، خمس ندارد.

س123: آیا استفاده از یک جلد از دوره کتابی که از چندین جلد تشکیل شده (مانند وسائل الشیعه) باعث ساقط شدن خمس تمام آن دوره می‏‌‌شود یا اینکه باید از هر جلد کتاب یک صفحه خوانده شود؟

ج) اگر مجموع آن دوره مورد نياز باشد و يا خريد جلدی که به آن احتياج است متوقف بر خريد دوره کامل آن باشد، خمس ندارد، در غير اين صورت بايد خمس مجلّداتی که الآن مورد نياز نيست، پرداخت شود، و مجرد خواندن يک صفحه از هر جلد کتاب، برای ساقط شدن خمس کافی نيست.

س124: آیا كتاب‌‌های درسی كه طلاب برای سال‌های بعد می‌خرند سر سال باید تخمیس شود؟

ج) اگر مناسب شأن آنها باشد خمس ندارد.

س125: آیا به طلایی که شوهر برای همسرش می‏‌‌خرد، خمس تعلّق می‏‌‌گیرد؟

ج) اگر به مقدار متعارف و مناسب شأن او باشد، از مؤونه سال محسوب می‏‌‌شود و خمس ندارد.

س126: اگر مقداری پول برای بچه کنار گذاشته شود و کلاً به عنوان هبه به او بخشیده شود آیا پول هبه شده خمس دارد یا نه؟

ج) اگر بخشش، صحيح انجام گرفته و به قصد فرار از خمس نبوده، متعلّق خمس نيست.

س127: گاهی در سفرهای زیارتی مقداری لباس و وسایل جهت سوغات تهیه می‌كنیم ولی مورد آن پیش نمی‌آید و آن را برای زمانی دیگر كه بخواهیم سوغات دهیم نگه می‌داریم. وضعیت خمس این موارد چگونه است؟

ج) اگر وسايل مذكور كه با درآمد خريداری می‌شود تا سر سال خمسی به اشخاص سوغات داده شود، خمس ندارد و در غير اين صورت بايد خمس آن پرداخت شود.

س128: آیا اگر زن و شوهر پول خود را برای تهیه مسكن به هم ببخشند تا خمس به آن تعلّق نگیرد اشكال شرعی دارد؟‌

ج) فرار از خمس از طريق مذکور موجب سقوط تکليف نمی‌شود.

س129: سر سال خمسی من آخر ماه دهم از هر سال است، آیا حقوق ماه دهم را که در آخر آن می‏‌‌گیرم، خمس دارد؟ اگر بعد از دریافت، مقدار باقی‌مانده آن را (که طبق عادت، هر ماه پس‌‌انداز می‏‌‌شود) به همسرم هدیه کنم، آیا خمس به آن تعلّق می‏‌‌گیرد؟

ج) حقوقی که قبل از سال خمسی دريافت می‏‌‌کنيد و يا قبل از آخرين روز سال خمسی قابل دريافت است، پرداخت خمس مقدار زائد بر مؤونه آن سال واجب است. اما آن‌چه به همسر خود يا به ديگری هديه می‏‌‌نماييد، اگر صوری و به قصد فرار از خمس نباشد و به مقدار مناسب با شأن عرفی شما باشد، خمس ندارد.

س130: زن و شوهری برای اینکه خمس به اموال آنها تعلّق نگیرد، قبل از رسیدن سال خمسی‏‌شان، اقدام به هدیه کردن سود سالانه خود به یکدیگر می‏‌‌کنند، امیدواریم حکم خمس آنها را بیان فرمایید.

ج) با اين‏گونه بخشش که صوری و برای فرار از خمس است، خمسِ واجب از آنان ساقط نمی‏‌‌شود.

س131: بنده دختری 9 ساله دارم كه از هم اكنون حسابی در بانك برای او باز نموده و ماهیانه مبلغی كم به این حساب واریز می‌‌نمایم به این نیت كه برای تهیه جهیزیه از آن استفاده كنم آیا به این وجه نیز خمس تعلّق می‌گیرد یا خیر؟

ج) اگر واقعاً به او هبه كنند و مناسب شأن هبه‌كننده باشد، خمس ندارد اما اگر هبه نشده است و صِرفاً پس‌‌انداز به نام وی است خمس دارد.

س132: آیا وسیله‌ای که ابتدا به نیت جهیزیه تهیه شده است می‌توان بعد از چند سال برای مصرف دیگری استفاده کرد؟ آیا به این وسیله خمس تعلّق می‌گیرد؟

ج) اگر در راه ديگر مصرف شود، حکم جهيزيه را ندارد.

س133: کسی که جهاز را به تدریج خریده و الآن از مد افتاده و قصد تبدیل به احسن دارد آیا موقع فروش جهاز از مد افتاده خمس آن را بدهد یا خیر؟

ج) اگر همان را تبديل می‌كند، خمس ندارد ولی اگر بفروشد و چيز ديگری بخرد و يا پول آن را در زندگی خود هزينه كند (با فرض اين كه سال خمسی بر آن گذشته باشد) مشمول وجوب خمس است.

س134: اگر پدر دختر جهیزیه را برای خودش برداشته و در زندگی مصرف كند و كالای مرغوب‌تری را برای دختر تهیه كند، چه حكمی دارد؟

ج) اگر به دختر بخشيده و تحويل او داده و حالا دختر پس بدهد، خمس ندارد وگرنه در فرض مرقوم خمس دارد.

س135: اگر پول جهیزیه را به خود دختر بدهیم تا بعداً با آن جهیزیه بخرد آیا خمس به آن تعلّق می‌گیرد؟

ج) آنچه را كه هديه كرده‌ايد اگر مناسب با شأن عرفی و قبل از فرا رسيدن سال خمسی باشد، خمس ندارد.‏

س136: در صورتی كه جهیزیه پس از گذشت چند سال از خرید آن به دختر تحویل نشده بلكه به فرد فقیری بخشیده شود، آیا به آن خمس تعلّق می‌گیرد؟

ج) اگر از راه درآمد کاری تهيه شده در فرض مزبور خمس دارد.

س137: با توجه به فتوای امام خمینی (قدّس سرّه) در مسأله جهیزیه عروس که دختر هنگام ازدواج به خانه شوهر می‏‌‌برد، اگر در منطقه‌‏ای رسم بر این باشد که خانواده داماد اقدام به تهیه و تأمین اثاثیه و لوازم خانه کنند و به مرور زمان و به تدریج به تهیه آن لوازم بپردازند و سال بر آن بگذرد، چه حکمی دارد؟

ج) اگر تهيه اثاثيه و لوازم زندگی برای آينده، عرفاً جزء مؤونه محسوب شود، خمس ندارد.

س138: اگر فردی با توجه به شأن خود هر ماه از درآمدش طلا بخرد آیا این طلاها خمس دارد؟

ج) در فرض سؤال اگر طلا برای زينت در حدّ شأن عرفی باشد، خمس ندارد.

س139: كسی كه در منزل پرنده نگه‌می‌دارد یا آكواریوم ماهی دارد آیا پرندگان یا ماهی‌ها خمس دارد خصوصاً اگر گران‌قیمت باشد یا جنبه‌ی زینتی داشته باشد؟

ج) اگر زايد بر مؤونه و شأن عرفی شخص باشد و از درآمد بين سال تهيه شده باشد، خمس دارد و در غير اين صورت خمس ندارد.

س140: مبالغی را که انسان برای امور خیریه مانند کمک به مدارس، آسیب‏‌دیدگان از سیل و... انفاق می‏‌‌کند، آیا از مؤونه سال محسوب می‏‌‌شود و خمس ندارد؟

ج) اين چنين انفاق‌ها از مخارج سال انفاق محسوب می‏‌‌شود و خمس ندارد.

س141: در سال 82 خمس یک‌ساله سرمایه مغازه خود را حساب كردم. در سال 83 كه می‌خواستم خمس یك‌ساله خود را حساب كنم متوجه شدم كه بایستی مالیات سال 81 و82 را پرداخت كنم. سوال این است كه آیا در محاسبه خمس 83 می‌توانم مالیات سال‌های81 و82 را از سرمایه كم كنم، باتوجه به این‌كه جاهل به مسأله مالیات بودم؟

ج) بدهی هر سال از درآمد همان سال كم می‌شود و باقی‌مانده اگر زائد بر مؤونه باشد خمس دارد. ولی اگر بدهی مالياتی سال‌های قبل را قبل از رسيدن سال خمسی پرداخت نماييد از مؤونه شما محسوب می‌شود.

س142: شخصی برای رفتن به حج استحبابی مبلغی را به حساب سازمان حج واریز کرده، ولی قبل از تشرف به زیارت خانه خدا، فوت نموده است، این مبلغ چه حکمی دارد؟ آیا مصرف کردن آن در نیابت از حج میت واجب است؟ آیا خمس به آن تعلّق می‏‌‌گیرد؟

ج) فيش حج که در قبال مبلغی که به حساب سازمان حج واريز کرده، دريافت نموده، به قيمت فعلی‏‌اش از ترکه ميت محسوب می‏‌‌شود، و ميت اگر حج برذمّه ندارد و وصيت به حج هم نکرده، صرف آن در حج نيابی برای ميت واجب نيست، و خمس آن اگر پرداخت نشده‏ باشد، در فرض سؤال واجب است پرداخت شود.

س143: اگر كسی مهمان است و کلیه هزینه‌‌هایش توسط دیگری پرداخت می‌شود، آیا میزبان باید خمس مخارج را بدهد؟

ج) هزينه‌‌های مذكور در حد متعارف مشمول خمس نمی‌باشد.

س144: اینجانب كارمندی بازنشسته‌ام كه قبل از بازنشستگی با استفاده از وام بانكی و غیربانكی آپارتمانی در مشهد خریداری نموده به این نیت كه پس از بازنشستگی از توفیق همجواری حضرت ثامن‌الحج (علیه السلام) بهره‌مند شوم، همچنین به اتفاق تعدادی از همكاران قطعه‌ زمینی آن هم به‌صورت اقساط از یكی از ملاكین شمال با كاربری مسكونی خریداری نمودیم. پس از بازنشستگی دولت محترم بر اساس قانون، مبلغی به اینجانب پرداخت نمود كه اقساط بانكی آپارتمان مشهد و تمامی بدهی به فروشنده ملك شمال را پرداخت نمودم ولی بابت وام غیر بانكی آپارتمان ماهیانه 75 هزار تومان تا سال‌های آتی می‌بایست بپردازم. از طرفی بحمدالله چون هنوز توان كاری دارم در جای دیگر مشغول هستم. با عنایت به این‌كه اولاً توفیق زندگی در مشهد حاصل نشد و فقط در سال چند بار خود و خانواده و برخی از بستگان از آن استفاده می‌نماییم و ثانیاً قطعه زمین شمال پس از تفكیك با شركا به همان وضع باقی است و توان ساخت و استفاده از آن را ندارم؛ الف: آیا املاك اینجانب مشمول خمس می‌باشد؟ ب: اگر چنین است آیا باید به قیمت خرید محاسبه نمایم و یا قیمت روز؟

ج) الف: اگر شأن شما اقتضا دارد در مشهد نيز خانه داشته باشيد خمس ندارد ولی اگر ساختمان مشهد و ملك ديگر مورد شان عرفی شما محسوب نمی‌شود به مقداری از پول آنها كه از درآمد پرداخت كرده‌ايد، خمس تعلّق گرفته است. ب: در فرض سؤال اگر برای ترقّی قيمت و سود بردن خريداری نشده باشد بر فرض تعلق خمس تا نفروخته‌ايد، به قيمت خريد خمس دارد و در صورت فروش تفاوت قيمت خريد و فروش، جزو درآمد سال فروش محسوب می‌شود که اگر تا سر سال خمسی صرف در مؤونه نشود، متعلّق خمس است.

س145: به قصد استفاده خانواده و تأمین نیاز مادی و تفریحی خانواده قطعه زمینی (كشاورزی) خریداری نمودم. آیا مشمول خمس می‌شود یا خیر؟ در صورت تعلّق خمس، آیا به هزینه‌‌هایی كه برای آن زمین شده، مثل حصاركشی و درخت‌كاری، نیز خمس تعلّق می‌گیرد؟ ضمناً بخشی از پول این ملك از طریق وام و مابقی از درآمد سال، قبل ازسال خمسی، تأمین و پرداخت شده است.

ج) اگر مورد نياز شما بوده ـ ولو برای استراحت و تفريح ـ و از درآمد سال تهيه کرده‌ايد، خمس ندارد.

س146: زمانی كه كسی منزلی بگیرد كه آن منزل یك مغازه داخل كوچه داشته باشد و هدف خرید منزل باشد درمورد آن مغازه خمس تعلّق می‌گیرد یا نه؟

ج) اگر مغازه را به قصد کسب نخريده و فعلاً هم از آن کسب درآمد نمی‌کند و جزو منزل محسوب می‌شود، آن مغازه حکم مستقلی ندارد بلکه ملحق به منزل می‌باشد.

س147: شخصی خانه ملکی برای سکونت ندارد، لذا زمینی خریده تا در آن خانه‏‌ای برای خودش بسازد، ولی چون پول کافی برای ساخت نداشته، سال بر آن گذشته و آن را به فروش هم نرسانده است، آیا خمس آن واجب است؟ بر فرض وجوب، آیا خمس پول خرید را باید بپردازد یا قیمت فعلی زمین را؟

ج) اگر زمين را از منفعت کسب سال، برای ساخت مسکن مورد نياز، خريده باشد، خمس ندارد.

س148: در سؤال قبلی، اگر آن شخص شروع به ساختن خانه کند، ولی قبل از اتمام آن، سال خمسی برسد، آیا خمس آنچه در مصالح ساختمان مصرف کرده، واجب است؟

ج) در فرض سؤال، خمس ندارد.

س149: زمینی را به قصد ساخت باغ خریداری نموده‌ام كه تاكنون موفق به ساخت آن نشده‌ام، در صورت رسیدن سال خمسی آیا شامل خمس خواهد شد و در صورت مثبت بودن پاسخ، خمس آن چگونه محاسبه خواهد شد؟

ج) اگر زمين مذكور را از درآمد بين سال برای احداث باغ جهت نياز شخصی و به عنوان محلی برای استراحت تهيه كرده‌ايد، و مازاد بر شأن و موقعيت عرفی شما نباشد، خمس ندارد.

س150: اگر شخصی برای آینده فرزندانش، با اینکه خودش در طبقه اول زندگی می‏‌‌کند، اقدام به ساختن طبقه دوم کند، آیا با وجود عدم نیاز به آن تا چند سال دیگر پرداخت خمس آنچه در آن خرج کرده، واجب است؟

ج) اگر ساختن طبقه دوم برای آينده فرزندانش در حال حاضر از مخارج مناسب با شأن عرفی وی محسوب شود، آنچه به مصرف رسانده است، خمس ندارد و در صورتی که اين چنين نباشد و در حال حاضر هم، نه خودش و نه فرزندانش به آن نياز ندارند، پرداخت خمس آن واجب است.

س151: شما می‏‌‌فرمایید آنچه از مخارج سال محسوب می‏‌‌شود، خمس ندارد، پس شخصی که خانه‌‏ای برای سکونت ندارد، ولی مالک قطعه زمینی است که یک سال یا بیشتر بر آن گذشته و او نمی‏‌‌تواند آن را بسازد، پس چرا این از مخارج او محسوب نمی‏‌‌شود؟ امیدواریم توضیح بفرمایید.

ج) اگر زمين را برای ساخت مسکن مورد نياز در آن، از درآمد بين سال خريده باشد، جزء مخارج کنونی وی محسوب می‏‌‌شود و خمس آن واجب نيست.

س152: اگر فرش و ظرف‌ها اتفاقاً در طول سال مورد استفاده قرار نگیرد، ولی برای استفاده میهمان به آنها نیاز باشد، آیا خمس در آنها واجب است؟

ج) در فرض سؤال خمس واجب نيست.

س153: داروهایی که از درآمد وسط سال خریده شده و تا سر سال خمسی باقی بماند، خمس به آن تعلّق می‏‌‌گیرد یا خیر؟

ج) اگر خريد داروها جهت استفاده از آن در مواقع نياز باشد و در معرض احتياج هم باشد، خمس ندارد.

س154: شخصی برای آسایش و رفع نیازهای خانواده‌‏اش اقدام به خرید ماشینی با مال غیر مخمّس و سودی که در وسط سال به دست آمده، نموده است، آیا پرداخت خمس آن بر او واجب است؟ در صورتی که ماشین را برای انجام امور مربوط به کارش خریده باشد، چه حکمی دارد؟

ج) ماشين اگر برای انجام امور مربوط به کار و کسب او باشد، حکم ابزار کار را در وجوب خمس دارد، ولی اگر برای رفع نيازهای زندگی و جزء احتياجات مناسب با شأن عرفی او باشد، خمس ندارد. البته اگر بر پول خريد آن سال خمسی گذشته، خمس پرداخت شود.

س155: اگر برنج‌كاران بعد از برداشت محصول برنج، مقداری از آن را فروخته و هزینه‌ی زندگی ‌نمایند و مقدار دیگری را نیز برای مصرف سالیانه خود نگه‌‌دارند، آیا به مقدار برنجی كه برای مصرف سال از تابستان نگه‌داری شده است، خمس تعلّق می‌گیرد؟

ج) مقدار زائد بر مؤونه در سر سال خمسی، متعلّق خمس است.

س156: من دانشجو هستم و قصد ازدواج دارم و می‌‌خواهم برای زندگی آینده‌ام وسایل زندگی تهیه كنم می‌خواستم سؤال كنم كه اگر من از اكنون شروع به تهیه وسایل كنم در صورتی كه یک سال از خرید آن بگذرد و استفاده نكرده باشم ‌آیا باید برای آن خمس بدهم؟

ج) اگر تهيه لوازم زندگی برای آينده، عرفاً جزو مؤونه شما محسوب می‌شود و تهيه يکباره وسائل در آينده، برای شما مقدور نيست، خمس ندارد.

س157: گاهی لوازم منزل مثل یخچال به قیمتی کمتر از قیمت بازار به ما فروخته می‏‌‌شود، این لوازم در آینده یعنی پس از ازدواج مورد نیاز ماست، با توجه به اینکه بعد از ازدواج باید آنها را به چند برابر قیمت فعلی تهیه کنیم، آیا به آنها که در حال حاضر بدون استفاده در خانه مانده است، خمس تعلّق می‏‌‌گیرد؟

ج) اگر آنها را با منفعت کسب سال برای استفاده در آينده خريده‏‌ايد و در سال خريد مورد نياز شما نبوده، بايد خمس قيمت خريد آن را در سر سال خمسی بپردازيد، مگر آن‌كه به علت عدم توانايی از تهيه يک باره آن هنگام نياز، ناگزير از تهيه تدريجی و نگهداری آن برای زمان احتياج باشيد، و مقدار آن هم به اندازه شأن عرفی شما باشد، که در اين صورت جزء مؤونه محسوب می‏‌شود و خمس ندارد.

س158: هر سال در اسفند ماه نمایشگاهی تشكیل می‌شود و چون قیمت آن مناسب است مایحتاج یك سال‌مان را از آنجا خریداری می‌كنیم (خصوصاً لباس‌های زمستانه و تابستانه‌ی بچه‌‌ها را). آیا به اینها خمس تعلّق می‌گیرد؟

ج) اگر در وقت خريد، لباس‌های مذكور مورد نياز و در حدّ شأن خانواده باشد، خمس ندارد.

س159: اینجانب دارای یك واحد مسكونی کوچک بودم سپس از طریق تعاونی مسكن محل كارم با پرداخت تدریجی و وام‌های متعدد یك منزل آپارتمانی دیگری احداث كردم. بعد از آن، منزل قبلی را اجاره داده و از كرایه آن اقساط منزل جدید را پرداخت نمودم آیا به این دو واحد مسكونی خمس تعلّق می‌گیرد؟

ج) منزل قبلی اگر از درآمد بين سال تهيه شده و حداقل تا پايان سال خمسی در آن سکونت داشتيد، خمس ندارد؛ و منزل دوم که فعلاً منزل مسکونی مورد نياز شما محسوب می‌شود نيز خمس ندارد.

س160: آیا اگر وسیله‌ای در معرض استفاده باشد ولی تا یک سال از آن استفاده نشود به آن خمس تعلّق می‌گیرد؟

ج) اگر مورد نيازتان بوده و از درآمد سال پولش را داده‌ايد، خمس ندارد اگرچه استفاده نکرده‌ايد.

س161: آیا به لوازم‌التحریر خمس تعلّق می‌گیرد؟

ج) اگر مورد نياز (در حد شأن عرفی) باشد و از درآمد بين سال تهيه شده باشد، خمس ندارد. مگر لوازم التحرير مصرفی که از مصرف سال اضافه آمده باشد و عرفاً ماليت داشته باشد که خمس آن بايد پرداخت شود.

س162: حكم قلم، خودكار، لوازم آرایش زنانه، عطر و ادكلن كه قسمتی از آن استفاده شده و قسمتی از آن باقی مانده و بر آن سال گذشته، چیست؟

ج) اگر از درآمدِ بين سال تهيه شده و مقدار باقی‌مانده عرفاً ماليت داشته باشد، مشمول وجوب خمس است.

س163: بنده برای خرید سیم كارت تلفن همراه پول واریز نموده‌ام و سال مالی بنده نیز نزدیك است آیا برای وجه واریزی كه فعلاً سیم كارت را تحویل نگرفته‌ام خمس تعلّق می‌گیرد یا نه؟

ج) اگر از درآمد بين سال واريز شده و مبلغ مزبور به عنوان خريد بكار رفته (نه به عنوان سرمايه‌گذاری) و مورد نياز و مطابق با شأن عرفی باشد، خمس ندارد.

س164: به اعتبار باقی‌مانده کارت‌های تلفن و شارژ موبایل اعتباری خمس تعلّق می‌گیرد؟

ج) شارژ موبايل را اگر با درآمد بين سال پرداخته است، اعتبار باقی‌مانده در كارت سر سال خمسی خمس دارد.

س165: افراد کشاورز برای امرار معاش محتاج به نگه‌داری از حیواناتی مانند گاو‌ و گوسفند و مانند آنها هستند تا این‌كه از منافع منفصله آنها در مؤونه زندگی خود استفاده نمایند. آیا به این حیوانات و نماءات منفصل آن خمس تعلق می‌گیرد؟

ج) خود آن حيوانات چنانچه زايد بر شأن نبوده و مورد نياز باشند و از درآمد کاری يا منافع کسب که سال بر آن نگذشته تهيه شده باشند، خمس ندارد ولی به نماءات منفصل (از قبيل روغن و پشم و...) که تا سر سال خمسی مصرف نشده خمس تعلّق می‌گيرد.

س166: اگر شخصی خانه خود را فروخته و پول آن را برای استفاده از سود آن در بانک بگذارد و سپس سال خمسی اش فرا برسد، چه حکمی دارد؟ و اگر این پول را برای خرید خانه، پس انداز نماید، چه حکمی دارد؟

ج) اگر خانه را از درآمد سالانه شغلی برای سکونت و به حساب مخارج سالانه، ساخته يا خريده و بعد از سال خمسی آن را فروخته باشد، پول فروش آن در هر صورت خمس ندارد.

س167: اگر وسائل و چیزهای مورد نیاز زندگی مانند ماشین، موتور، فرش که خمس آن داده نشده است، فروخته شود، آیا پس از فروش باید خمس آنها فوراً پرداخت شود؟

ج) وسايل ذکر شده اگر جزو احتياجات زندگی بوده و از درآمد بين سال آن را تهيه کرده است، و در سال بعد به فروش رفته است پول فروش آن خمس ندارد، ولی اگر وسايل را با پولی که سال بر آن گذشته بدون ادای خمس تهيه کرده، بايد خمس پول خريد آنها را بدهد، هرچند آن وسايل را نفروشد و اگر حساب سال نداشته و نمی‌داند که به هنگام صرف پول در خريد مايحتاج، آيا سال خمسی بر آن گذشته يا نه، در مورد پول خريد آنها بايد با يکی از نمايندگان ما مصالحه نمايد.

س168: چند سال پیش ماشینی خریدم که در حال حاضر فروش آن به چندین برابر قیمت ممکن است، با توجه به اینکه پول خرید آن، مخمّس نبوده است، و در صورت فروش و گرفتن قیمت فعلی آن، می‏‌خواهم خانه‏‌ای برای سکونت بخرم، آیا به مجرد دریافت پول، همه آن خمس دارد یا فقط به پولی که با آن ماشین را خریده‏ام، خمس تعلّق می‏‌گیرد و مقدار باقی‌مانده که همان مقدار افزایش قیمت ماشین است، جزء درآمد سال فروش ماشین محسوب می‏‌شود که اگر تا پایان سال فروش در مخارج زندگی مصرف نشود، خمس به آن تعلّق می‏‌گیرد؟

ج) اگر ماشين‏ جزء مؤونه شما باشد و آن‏ را از درآمد بين ‏سال جهت‏ استفاده ‏شخصی زندگی‏ خريده ‏باشيد، پول فروش آن خمس ندارد. ولی اگر ماشين را برای کار کردن خريده‏‌ايد، خمس مالی که برای خريد آن صرف کرده‌‏ايد، واجب‏ است، البته در مورد تنزّل ارزش پول احوط مصالحه با حاکم شرع است و ترقّی قيمت ربح سال فروش محسوب می‌شود.

س169: با توجه به اینکه اگر وسایل خانه یا طلای همسر که در شأن اوست بعد از سال خمسی فروخته شود خمس ندارد اگر پول حاصل به مدت چند سال خرج نشود آیا باز هم خمس ندارد؟

ج) خمس ندارد.

س170: اگر مؤونه مثل خانه بعد از سال خمسی تبدیل به سرمایه شود خمس دارد یا نه؟ ج) در فرض مذكور خمس ندارد.

ج) در فرض مذكور خمس ندارد.

س171: اینجانب با پول مخمّس قطعه زمینی را به این نیّت خریداری كردم كه اگر توانستم در آن زمین خانه‌ای بسازم و زندگی‌ كنم، و اگر نتوانستم آن را بفروشم و خانه‌ای بخرم. بعد از چند سال كه زمین ترقی كرد، آن را فروختم و بلافاصله با اضافه مقداری از اندوخته‌ی خود خانه‌ای خریدم. آیا به پول این خانه خمس تعلّق می‌گیرد؟

ج) در فرض مرقوم، به اين خانه خمس تعلّق نمی‌گيرد مگر به مبلغی كه پس‌‌انداز كرده بوديد در صورتی كه از درآمد سال بوده و سال بر آن گذشته و خمس آن پرداخت نشده باشد.

س172: اگر مکلّف از درآمد سال، زمینی را جهت تهیه منزل خریده و بعد از گذشت سال، آن را بفروشد تا پولش را صَرف خرید مسکن نماید، آیا پول فروش زمین متعلّق خمس است؟

ج) اگر با درآمد سال زمينی را برای بنای مسکن خريداری کند و پس از انقضای سال، عين يا قيمت آن را صَرف تهيه‌ی مسکن ديگری کند، خمس ندارد و درآمد جديد محسوب نمی‌شود.

س173: شخصی دارای کتابخانه‏ای شخصی است که مدتی از آن کتاب‌ها استفاده می‏‌نموده و فعلاً چند سال است که از آن استفاده نمی‏‌کند، ولی احتمال می‏‌دهد که در آینده از آن بهره ببرد، آیا در مدتی که از کتاب‌‌ها استفاده نمی‏‌کند، به آن خمس تعلّق می‏‌گیرد؟ و آیا در تعلّق خمس، فرقی بین اینکه خودش خریده باشد یا پدرش، وجود دارد؟

ج) اگر کتابها در زمان خريد آن مورد نياز او برای مراجعه و مطالعه بوده و مقدار آن هم مناسب شأن عرفی او باشد، خمس ندارد، حتی اگر پس از سال اول از آن استفاده نکند. همچنين اگر کتاب‌ها به او ارث رسيده و يا از طرف پدر و مادر و يا ديگران به او هديه شده باشد، خمس به آن تعلّق نمی‏‌گيرد.

س174: در طبقه بالای خانه مسکونی‌مان دو واحد آپارتمان جهت سکونت فرزندان‌مان بنا نهاده‌ایم. اما اکنون در دست مستأجر است. محاسبه خمس این واحدها چگونه است؟

ج) اگر ساختن طبقه دوم برای فرزندان در حال حاضر از مخارجِ مناسبِ با شأن عرفی شما محسوب شود، خمس ندارد و در صورتی که اين چنين نباشد و در حال حاضر هم، نه خود شما و نه فرزندان شما به آن نياز ندارند، پرداخت خمس آن واجب است؛ و محاسبه آن به قيمت تمام شده كفايت می‌كند.

س175: چند روز پیش از سر سال خمسی یك تخته فرش جدید برای منزل گرفتم و فرش قبلی كنار گذاشته شد. آیا خمس بر این تخته فرش كنار گذاشته شده تعلّق می‌گیرد یا خیر؟

ج) اگر فرش جديد مورد نياز شما بوده، خمس ندارد و همچنين بر فرشی که از سال قبل مورد استفاده بوده و اکنون کنار گذاشته‌ايد، ‏خمس تعلّق نمی‌گيرد.‏

س176: چند سال پیش از بانک وام گرفته و آن را به مدت یک سال به حساب بانکی‏‌ام واریز کردم، و بدون آن‌كه موفق به استفاده از آن وام شوم، هر ماه قسط آن را می‏‌پردازم، آیا به این وام، خمس تعلّق می‏‌گیرد؟

ج) خمس آن مقدار از وام مزبور که اقساط آن را تا سر سال خمسی از منفعت کسب خود پرداخت کرده‏‌ايد، واجب است.

س177: اینجانب مبالغی به خاطر ساختمان منزل بدهکار هستم و این بدهکاری تا دوازده سال طول خواهد کشید، خواهشمندم مرا در رابطه با موضوع خمس راهنمایی فرمایید که آیا این بدهی از درآمد سال استثناء می‏‌شود؟

ج) اقساط بدهی ساخت مسکن و مانند آن را هرچند می‏‌توان از درآمد کسب همان سال پرداخت نمود، ولی در صورت عدم پرداخت، از در آمد آن سال استثنا نمی‏‌شود، بلکه به باقی‌مانده درآمد سر سال خمسی، خمس تعلّق می‏‌گيرد.

س178: در سال گذشته مبلغی را قرض گرفته و با آن زمینی خریدم به این امید که افزایش قیمت پیدا کند و بعد از فروش آن و خانه مسکونی فعلی‌ام، مشکل مسکن خود را در آینده حل کنم، اکنون سال خمسی من فرا رسیده، سؤال من این است که آیا می‏‌توانم آن بدهی را از منفعت کسب سال گذشته‏‌ام که خمس به آن تعلّق گرفته، استثنا کنم یا خیر؟

ج) با فرض اين که قرض مزبور جهت خريد زمين برای فروش آن در آينده بوده است، از منفعت کسب سالی که در آن قرض گرفته‏‌ايد، استثناء نمی‏‌شود، و پرداخت خمس درآمد سالانه کسب که از مخارج آن سال زياد آمده، واجب است.

س179: اینجانب خانم معلم بازنشسته آموزش و پرورش هستم. چند سال پیش یک واحد آپارتمان خریداری نموده‌ام که نیمی از قیمت آن بابت پاداش بازنشستگی می‌باشد که خمس شامل آن نمی‌شود، و نیمی هم از بانک وام گرفته‌ام که باید به مدت 10 سال ماهیانه قسط آن را پرداخت نمایم. هدف اینجانب از خرید این واحد آپارتمان واگذاری به فرزندانم می‌باشد و هم اکنون هم فرزندم در آن ساکن است. آیا به این اقساط، خمس تعلّق می‌گیرد یا خیر؟ و اگر تعلّق می‌گیرد، هر ماهه باید پرداخت شود یا یكباره؟

ج) اگر واحد آپارتمانی را به فرزندانتان بخشيده‌ايد، اقساط پرداختی بابت وامِ خريد آن واحد آپارتمانی خمس ندارد ولی اگر ساختمان را به فرزندان واگذار نکرديد، و مؤونه شما هم به حساب نمی‌آيد اقساط پرداختی وام آن در هر سال، سر سال خمسی، خمس دارد.

س180: شخصی با سرمایه‌ای که خمس آن را پرداخت کرده، یک مرکز شغلی ایجاد کرده و ماهانه درآمدی دریافت می‌کند وضع شخصی‌اش بدین صورت است که هم خودش به دیگران بدهکار است وهم از دیگران طلبی دارد و خانه مستقل ندارد به دیگران کمک مالی بلاعوض هم می‌دهد آیا به درآمد ماهانه‌اش خمس تعلّق می‌گیرد؟

ج) سودی که از سرمايه مخمّس او حاصل می‌شود چنانچه پس از صَرف در هزينه‌‌های لازم زندگی و صَرف در خيرات و صدقات، سر سال خمسی اضافه بيايد و پس‌‌انداز شود، مقدار پس‌‌انداز شده خمس دارد؛ بدهکاری‌هايی که دارد اگر در رابطه با کسب يا در رابطه با خريد لوازم زندگی در همان سال باشد از درآمد او کسر می‌شود و اگر مربوط به سال‌های قبل باشد نمی‌تواند کسر کند و طلب‌‌هايی که از مردم دارد اگر ناشی از فروش نسيه کالا است جزء درآمد سال وصول محسوب می‌شود.

س181: بفرمایید كسی كه شغل وی تاكسی‌داری است، تكلیف وی در سال خمسی یا در صورت نداشتن سال خمسی چیست و آیا تاكسی را كه با وام مثلاً 5 میلیونی خریده مشمول آن می‌گردد؟

ج) اگر با پرداخت خمس آن [مقدار اقساطی که تاکنون پرداخت شده] زندگی او اداره نمی‌شود، خمس ندارد، وگرنه دادن خمس آن مقدار از اقساط كه پرداخت شده واجب است و همين‌طور اگر درآمد او از سال خمسی اضافه آمد و چيزی پس‌‌انداز کرد، ‏خمس دارد.

س182: این‌جانب امتیاز واگذاری زمینی را از شخصی كه عضو تعاونی می‌باشد به قیمت 4200000 تومان خریداری نموده‌ام كه مبلغ 2000000 تومان آن را قرض كرده و پرداخت نموده‌ام. با توجه به این‌كه بنده هنوز زمینی دریافت نكرده و سال خمسی نیز فرا رسیده است آیا به آن خمس تعلّق می‌گیرد؟

ج) در فرض سؤال اگر برای ساخت مسکن مورد نياز تهيه شده متعلّق خمس نيست و پولی هم كه قرض كرده‌ايد، خمس ندارد.

س183: شخصی مالک ساختمان دو طبقه‏‌ای است، و خودش در طبقه بالا سکونت دارد و طبقه پایین را به شخص دیگری داده است و به علت بدهکاری مبلغی از او قرض گرفته بدون این‌که اجاره‏‌ای بگیرد، آیا به این مبلغ خمس تعلّق می‏‌گیرد؟

ج) واگذاری استفاده مجانی از خانه به کسی به‌خاطر اين‌که مالی از او قرض گرفته است، وجه شرعی ندارد، و به هر حال مالی که قرض گرفته است، خمس ندارد.

س184: آیا قرضی که برای حج تمتع گرفته می‏‌شود باید خمس آن داده شده باشد و بعد از پرداخت خمس، باقی‌مانده آن برای مخارج حج پرداخت شود؟

ج) در فرض سؤال مالی که قرض گرفته می‏‌شود خمس ندارد، مگر آن مقدار از اقساط آن كه تا سر سال خمسی پرداخت شده باشد و آن مال صرف در مؤونه نشده باشد.

س185: من در خلال پنج سال مبلغی را به بنیاد مسکن جهت گرفتن زمینی به امید تأمین مسکن پرداخت کردم، ولی تاکنون تصمیمی برای واگذاری زمین گرفته نشده است، لذا تصمیم دارم، آن مبالغ را از بنیاد مسکن باز پس بگیرم، با توجه به این‌که قسمتی از آن را قرض گرفته‏ام و قسمتی را هم از فروش فرش خانه‏‌ام و باقی‌مانده آن را هم از حقوق همسرم که معلّم است، تهیه کرده‏‌ام. اگر بتوانم مبلغ مزبور را پس بگیرم و آن را فقط برای تهیه مسکن (زمین یا خانه) مصرف کنم، آیا به آن خمس تعلّق می‏‌گیرد؟ و چه مقدار؟

ج) در فرض مرقوم که پول از راه هديه يا قرض يا فروش لوازم زندگی تهيه شده، خمس آن واجب نيست.

س186: كسانی كه قرض دارند آیا پرداخت خمس بر آنها واجب است؟

ج) با وجود شرايط، داشتن قرض فی نفسه مانع از تعلّق خمس نيست.

س187: اینجانب یك خودرو به‌صورت اقساط خریده‌ام حال كه سال خمسی فرا رسیده است آیا می‌توانم مبلغ بدهی خود را از سرمایه‌ام كسر و سپس خمس آن را محاسبه كنم؟ لازم به ذكر است كه اقساط آن بیش از یكسال است.

ج) اقساطی را که تا سر سال خمسی پرداخت می‌شود می‌توان از درآمد همان سال کسر نمود.

س188: هنگام ثبت‌نام فرزندم بابت پرداخت شهریه او، مهلت گرفته و مبلغ را در طی دو فقره چک چهار و شش ماهه پرداخت كرده‌ام. آیا موقع سر رسید سال مالی، این مبلغ جزو بدهی منظور می‌شود یا پرداخت آن را باید از محل درآمد سال بعد تأمین کرد؟

ج) در فرض سؤال جزو مؤونه سال بعد محسوب می‌شود. مگر اين‌كه قبل از پايان سال خمسی پرداخت كنيد.

س189: آیا مهریه زن که هر آن امکان مطالبه را دارد در سر سال خمسی برای مرد جزو بدهی حساب می‌شود؟

ج) مهريه‌ را می‌توان از درآمد كسب پرداخت نمود ولی در صورت عدم پرداخت، از درآمد آن سال استثنا نمی‌شود و تمام درآمد متعلّق خمس است.

س190: آیا بر کارمندانی که گاهی مقداری مال از مخارج سالانه آنها زیاد می‏‌‌اید، با توجه به اینکه بدهی‌‏های نقدی و قسطی دارند، خمس واجب است؟

ج) اگر بدهی بر اثر قرض کردن در طول سال برای مخارج همان سال يا خريد بعضی از مايحتاج سال به صورت نسيه باشد، در صورتی که بخواهد دين خود را از منافع همان سال ادا نمايد، مقدار دين از باقی‌مانده درآمد آن سال استثنا می‏‌شود، و در غير اين صورت، تمام درآمد باقی‌مانده كه مصرف نشده خمس دارد.

س191: من به شخصی مبلغی پول بدهکارم، اگر سر سال برسد و طلبکار قرض خود را مطالبه نکند و مقداری از درآمد سالانه که با آن می‏‌توانم قرض خود را ادا کنم، نزد من موجود باشد، آیا این بدهی از درآمد سالانه استثناء می‏‌شود یا خیر؟

ج) بدهی اعم از اينکه بر اثر قرض گرفتن باشد و يا بر اثر خريد نسيه لوازم خانگی، اگر به‌خاطر تأمين مخارج سالانه زندگی همان سال درآمد باشد اگر بخواهد پرداخت نمايد، از درآمد سال کسر می‏‌شود، ولی اگر برای بدهی‏‌های سال‌های قبل باشد، هرچند مصرف در آمد سالانه برای پرداخت آن جايز است، ولی اگر تا پايان سال پرداخت نشود از درآمد سالانه استثنا نمی‏‌شود.

س192: آیا خمس بر کسی که مالی در حساب سالانه‏‌اش باقی مانده، و در حالی سال خمسی‏‌اش رسیده که بدهکار است، با توجه به این‌که چند سال برای پرداخت قرضش فرصت دارد، واجب است؟

ج) بدهی پرداخت نشده چه بدون مدت باشد و چه مدت‌دار، از درآمد سالانه استثنا نمی‏‌شود، مگر اين‌که برای تأمين هزينه‌‌های سال درآمد باشد که از درآمد آن سال مقداری را که می‏‌خواهد صرف بدهی خود کند، استثنا می‏‌شود و به معادل آن از درآمد سالانه، خمس تعلّق نمی‏‌گيرد.

س193: من از بانک مقداری وام گرفتم که وقت پرداخت آن بعد از تاریخ سال خمسی‏‌ام فرا می‏‌رسد و می‏‌ترسم که اگر آن مبلغ را امسال نپردازم، سال آینده قادر به ادای آن نباشم، تکلیف من هنگام رسیدن سال خمسی‌ام در رابطه با پرداخت خمس چیست؟

ج) اگر درآمد سال را پيش از پايان آن در پرداخت قرض خود مصرف کنيد و قرض هم برای افزايش سرمايه نباشد، خمس ندارد، ولی اگر قرض برای افزايش سرمايه باشد و يا قصد پس‌‌انداز درآمد سالانه را داشته باشيد، پرداخت خمس آن بر شما واجب است.

س194: اگر وامی دریافت كنیم و قسط‌های آن سال‌های متمادی طول بكشد آیا قسط‌های پرداخت شده در هر سال خمس دارد؟

ج) اگر وام برای مؤونه زندگی بوده و در هر سال خمسی از درآمد همان سال ادای دَيْن كرده‌ايد، اقساط پرداختی مشمول وجوب خمس نيست، آری اگر خود وام موجود باشد به مقداری که از راه درآمدِ کار قسط آن را پرداخته مشمول وجوب خمس است.

س195: آیا پرداخت خمس برای کسی که مبلغی طلب دارد و به همان میزان بدهکار است ولی قصد دارد مبلغ طلب را به بدهی اختصاص دهد واجب است؟

ج) اگر بدهکاری مربوط به هزينه‌‌های زندگی همان سال او باشد در فرض سؤال اگر آن را بپردازد، از درآمد کسر می‌شود.

س196: بنده چون کارمند هستم و در انتهای هر ماه حقوق می‌گیرم و سال خمسی‌ام را اول مهر تعیین کرده‌ام. آیا می‌توانم هزینه‌‌های منزل و اقساط واقع در ماه مهر را از در آمد سال کسر کنم یا خیر؟

ج) پس‌‌انداز درآمد سال برای صَرف در مؤونه در سال بعد، اگر در آستانه صَرف در مؤونه تا چند روز آينده باشد و با پرداخت خمس نتواند مايحتاج را تهيه کند و اقساط را بپردازد، خمس ندارد، وگرنه بايد خمس آن را بپردازد.

س197: اشخاصی كه پول برای فرزندان پس‌انداز می‌كنند و هدف آنها فرار از خمس نیست؛ الف: اگر فرزندان آنها بالغ نباشند چون پدر حق وكالت و اجازه دخل و تصرّف دارد، آیا به این پول خمس تعلّق می‌گیرد یا خیر؟ ب: اگر به علت نیاز زندگی از پول پس‌انداز فرزندان استفاده شود و مجدداً جایگزین شود، آیا به پول اولیه، خمس تعلّق می‌گیرد یا خیر؟

ج) اگر واقعاً به آنها هبه كنند و مناسب شأن هبه كننده باشد، خمس ندارد ولی دخل و تصرّف در آن منوط به اين است که برای طفل زيان يا مفسده‌ای نداشته باشد اما اگر هبه نشده است و صِرفاً پس‌انداز به نام آنهاست خمس دارد.

س198: آیا پس‌‌انداز درآمد کسب برای تهیه ضروریات زندگی به مجرّد رسیدن سال خمسی متعلّق خمس است، یا پس از گذشت مدّتی؟

ج) پس‌‌انداز درآمد سال برای صَرف در مؤونه در سال بعد، اگر در آستانه صرف در مؤونه تا چند روز آينده باشد، خمس ندارد، وگرنه بايد خمس آن را بپردازد.

س199: آیا پس‌‌انداز درآمد برای تهیه مایحتاج در آینده تا چند روز و یا چند ماه دیگر جایز است با چه شرایطی و تا چه مدتی؟

ج) اگر از درآمد بين سال نياز دارد که صرف خريد يکی از مايحتاج زندگی نمايد و مبلغ به مقداری باشد که با ادای خمس آن باقی‌مانده وافی برای تهيه مايحتاج مورد نظر نيست در اين صورت مجاز است بدون پرداخت خمس پس انداز، آن را تا يکی دو ماه پس از اتمام سال خمسی صرف در تهيه مايحتاج مورد نظر نمايد، به شرط آن که در خلال مدت ياد شده در اولين روزی که امکان صرف آن در تهيه مايحتاج مورد نظر حاصل شده مصرف نمايد، ولی چنانچه مثلاً در هفته اول می‌تواند صرف در تهيه مايحتاج مورد نظر نمايد و در عين حال بدون عذر موجه پول را پيش خود نگه‌ دارد تا بعداً صرف در تهيه مايحتاج مورد نظر کند در اين صورت بايد خمس آن را بپردازد.

س200: آیا به پولی که از حقوق ماهیانه‏‌ام برای خرید لوازم ازدواج در آینده، پس انداز می‏‌کنم، خمس تعلّق می‏‌گیرد؟

ج) اگر عين پولی را که بابت حقوق ماهيانه می‏‌گيريد، پس انداز می‏‌کنيد، بايد سر سال، خمس آن پرداخت شود، مگر آن‌كه با فرا رسيدن سال خمسی در آستانه‌ی خريد لوازم ضروری ازدواج باشيد و زودتر از آن امکان خريد آن را نداشتيد و با پرداخت خمس آن نتوانيد لوازم مورد نياز را تهيه کنيد.

س201: از آن‌جا که تا کنون ازدواج نکرده‏‌ام، آیا جایز است مقداری از مالی را که در حال حاضر دارم، برای هزینه‌‌هایی که در آینده به آن‌ها نیاز دارم، پس‌‌انداز کنم؟

ج) پس‌‌انداز درآمد سال اگر برای هزينه ضروری ازدواج در چند روز آينده باشد، خمس ندارد.

س202: طلاب علوم دینی که هنوز ازدواج نکرده‏‌اند و مسکنی ندارند، اگر درآمدی از طریق تبلیغ و کار یا سهم امام (علیه‌السلام) داشته باشند، آیا مشمول خمس است یا این‌که می‏‌توانند بدون پرداخت خمس، آن را به این دلیل که از وجوب خمس استثنا شده، برای هزینه‌‌های ازدواج پس‌‌انداز کنند؟

ج) حقوق شرعی که از طرف مراجع به طلّاب محترمی اهدا می‏‌شود که مشغول تحصيل در حوزه‌‌های علوم دينی هستند، خمس ندارد، ولی ساير درآمدهايی که از راه تبليغ و کار دارند، اگر تا سر سال خمسی باقی بماند، خمس آن واجب است.

س203: دو سال است قطعه زمینی را برای ساخت خانه خریده‏‌ام، اگر از مخارج روزمره پولی را برای ساختن خانه در آن پس انداز کنم، زیرا در حال حاضر مستأجر هستم، آیا در پایان سال به آن خمس تعلّق می‏‌گیرد؟

ج) اگر درآمد سال را قبل از رسيدن سال خمسی به مصالح ساختمانی مورد نياز تبديل کنيد، و يا آن که در آستانه صرف آن در ساختمان مسکن خود تا چند روز آينده باشيد، خمس ندارد.

|

امتیاز مطلب :

|

تعداد امتیازدهندگان :

|

مجموع امتیاز :